Dame Ninette de Valois Biyografisi
Balerin, dansçı, koreograf
İngiliz Krallık Balesi ’nin de kurucusu olan Dame Ninette de Valois Türk Devlet Balesi ’nin kurucusudur.
Dame Ninette de Valois, 6 Haziran 1898 tarihinde İrlanda ‘da doğmuştur. Esas ismi Edris Stannus ’dur. 1905 senesinde ailesi İngiltere ’ye göç etti. 10 yaşında iken bale derslerine başladı ve 13 yaşında iken profesyonel bale yapmaya başladığında “Ninette de Valois” ismini kullanmaya başladı.
1914 senesinde 16 yaşında iken Londra‘da Lyceum Tiyatrosu’nda bir pantomimde başrolde sahneye çıktı. Babası bu sıralarda savaşta can verdi. Daha sonra Pantomim, revü ve operalarda dansçı olarak misyon yaptı. 1923 senesinde itibaren 3 sene Diaghilev topluluğunda solist olarak dans etti.
1926 senesinde Londra ’da”Koreografik Sanatlar Akademisi” ismi ile kendi mektebini kurdu. Burada 4 sene yetiştirdiği talebeleri ile Londra’daki Old Vic Tiyatrosu’nda sahnelenen opera ve Sheakespeare oyunları için baleler sahneledi, muhtelif ufak bale koreografileri yaptı. Ayrıca Dublin‘deki Abbey Tiyatrosu ve Cambridge‘deki Festival Tiyatrosu için baleler sahneledi.
1931 senesinde kendisi topluluğun başdansçısı ve koreografı olmak üzere 6 kadın dansçıdan oluşan bir dans topluluğu kurdu. Bir süre sonra kendisi sahne yaşamına veda ederek başbalerin olarak Alicia Markova’yı soydu.
II. Dünya Savaşı sırasında De Valois, Saddler’s Wells Balesi ismini alan topluluğuyla İngiltere turnesine çıkarak ulusal çapta şöhret kazandı ve baleyi popüler bir sanat haline getirdi. Saddler’s Wells Balesi 1946 senesinde Krallık Operası içinde yerleşik bir bale topluluğu haline geldi. Topluluk, 1956 senesinde Krallık Balesi ismini aldı ve De Valois, “Invitation to the Ballet” “Baleye Davet”, 1937 ve “Come Dance With Me” “Gel Dans Edelim”, 1957 isimli kitaplarında topluluğun kuruluşuyla Krallık Balesi ismini alması arasında geçenleri anlatmıştır.
1947 senesinde Commander, CBE Britanya İmparatorluğu Komutan Nişanı ile şereflendirildi. 1951 senesinde Büyük Şövalye Nişanı Dame Grand Cross, GBE ile tekerrür şereflendirilmiş ve “Dame” ünvanı verilmiştir.
1947 senesinde Saddler’s Wells Tiyatrosu’nda iken bir topluluk daha kurdu ve bu topluluk bir kaç isim değiştirdikten sonra Birmingham Krallık Balesi ismini aldı.
Dame Ninette de Valois, 1947 senesinde aldığı davet ile Türkiye‘ye gelerek Türk balesinin kurucusu olmuştur. İlk resmi bale mektebini istanbul’da 1948 senesinde kurulduktan iki sene sonra Ankara‘ya taşınarak Ankara Devlet Konservatuarı’na bağlı bir bvefat olmuştur. Dame Ninette de Valois, Türk dansçıların iyi bir eğitim görmesini sağladı.
Ankara Devlet Balesi, buradan mezun olan balerinlerle oluşturuldu. Bir Türk köyünün yaşantısını canlandıran Çeşmebaşı balesini Türk folklorundan faydalanarak bizzat kendisi yarattı. İlk Türk balesi olan Çeşmebaşı’nın müziğini Ferit Tüzün besteledi. Eser, ilk kez 1965’te sahnelendi. Madam, ayrıca 1965’te Bulgaristan‘a Türk balesinin ilk dış turnesini yaptırdı. Londra ’da, Ankara Devlet Opera ve Balesi ’nde birçok balenin koreografisini de yapan de Valois, Come With Me Gel Dans .
Türkiye ’de 1967 senesinde Türk balesine katkıları sebebi ile devrin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından “Teşekkür Onurluğu” verildi. 1972 senesinde Kültür Bakanlığı tarafından verilen “Devlet Kültür Nişanı” ile mükâfatlandırıldı. Ayrıca 1986’da İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı da Madam’a Fahri Profesörlük Beratı vermiş; Ocak 1998’de Türk balesinin 50.nci ve Madam ’ın da 100. yaşı sebebiyle kendisine ismine “Türkiye Cumhuriyeti Liyakat Nişanı” ibraz edilmiştir
Dame Ninette de Valois, 1935 senesinde hekim Arthur Connell ile evlendi. Evlilikleri 1986 ’da hekim Connell ’in vefatına kadar devam etti. Çocuğu olmadı.
Dame de Ninette Valois, 1963’te Krallık Balesi baş rejisörlüğünden emekliye parçaladı. O sene, Krallık Dans Akademisi ’nin onursal üyesi bülten edildi. Bu unvan ile 1973 ’e kadar Krallık Balesi ’ne katkıda bulunmaya devam etti. Ömrünün geri kalan senelerinde şiirle uğraştı.
Dame Ninette de Valois, Londra, İngiltere 8 Mart 2001 tarihinde 102 yaşına can vermiştir.
Kitapları :
1937 – Invitation to the Ballet / Baleye Davet
1957 – Come Dance With Me / Gel Dans Edelim
Eserleri:
Job Eyüp 1931
Bar aux Folies-Bergère 1934
The Rake’s Progress 1935
As You Like It 1936
Checkmate 1937
Every Goose Can
The Gods Go A-Begging
Barabau
The Prospect Before Us 1940
Keloğlan 1950
Çeşmebaşı 1965
Sinfonietta 1966
