Fazla mesai emekçinin yasada öngörülen müddetin dışında çalıştırılmasını ifade eder. 4857 rakamlı iş yasayı uyarınca emekçinin çalışma müddetleri tanımlanır. Buna göre emekçi haftalık 45 saatlik zamana göre çalıştırılabilir. 45 saatin dışında çalışma lüzumlu olduğunda bu gidişat fazla mesai olarak adlandırılır.
Çalışma zamanından amaçlanan idaremeliklere göre emekçinin işte geçirdiği vakit, emekçinin çalıştırıldığı zamandır. İşin başlamasından işin sona ermesine dek geçen vakit çalışma müddetidir. Mesai hesaplama süresi idaremeliklere göre senede iki surat yetmiş saatten fazla olamamaktadır.
Emekçi iki surat yetmiş saatten fazla vakit ile fazla mesai yaptığı takdirde patrondan fazla mesai fiyatı arz edebilmenin dışında başka bir hakkı bulunmaz. Bazı gidişatlarda iş verenler idaremeliklerde yer alan bu gidişatı kullanmakta ve emekçiye hududun üzerinde fazla mesai yaptırabilmektedir.
Emekçinin klasik çalışma süresi dışında çalıştırılması gidişatında fazla çalışma fiyatı ile beraber bazı meşru neticelerin ortaya çıktığı görülür. Haftalık 45 saati aşan vakitlerde emekçinin çalıştırılması fazla çalışma olarak adlandırılır.
fazla mesaiFazla Mesai Fiyatı Delil
Fazla mesai iş yasasının 41. Maddesinde kendisine yer bulan bir mevzudur. Yasada yer alan tertip etmeler ışığında emekçilerin fazla mesai yapamayacağı işlere de yer verilir. Buna göre sağlık kaideleri söz mevzusu olduğunda günde 7,5 saat ve ondan daha az müddette çalışılması lüzumlu olan işlerde emekçilere fazla çalışma yaptırılamaz. 4857 rakamlı iş yasasının 63. Maddesinde bu mevzuya yer verilir.
Alakalı idaremelikler aracılığı ile de 7,5 saat ve daha daz vakitlerde çalışılması gereken işlerin neler olduğu ve bu işlerde çalışma şartlarının da neler olması gerektiği açıklanmaktadır. Ayrıca gece çalışılması gereken işler açısından da fazla mesai mevzusuna sarihlik getirilmiştir.
Bu tertip etmeye göre maden, tünel, kanalizasyon işlerinin yer altında yapılan çalışmalarında fazla mesai yapılamazken bu işlerin hazırlık ve tasarılama süreçlerinde fazla mesai yapılabilmesi muhtemeldir.
Fazla Mesai Fiyatı Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai olarak belirlenen gidişat emekçinin haftalık 45 saatin üzerinde çalışması halinde ortaya çıkar. Ayrıca emekçi için günlük çalışma süresi 11 saattir. Bu müddetin aşılması gidişatı da fazla mesai olarak adlandırılmaktadır. Emekçinin haftalık çalışma vaktinin 45 saati aşmaması günlük 11 saati aşan çalışma vaktinin fazla mesai olarak belirlenmesine mani değildir ve emekçi gün bazında bu hakkından faydalanabilir.
Emekçi ve patron arasında aksi bir karar alınmadığı sürece 45 saatlik çalışma vaktinin haftalık çalışılan gün rakamı olan 6 güne denk olarak parçalanması gerekir. Bunun yanı gizeme emekçi ve patronun uyuşmasına bağlı olarak günlük çalışma müddetleri ayrı ayrı kararlaştırılabilir.
Bu zamanların haftalık 45 saati geçmediği gidişatlarda fazla mesai fiyatı hesaplamasına gerek kalmaz. 45 saati geçen gidişatlarda ise fazla çalışma fiyatı emekçinin hakkı olur. Emekçi fazla çalışma yaptığını iddia ettiği takdirde iddiasını delille mükellef yakalanmaktadır. Delil sürecinde ise emekçinin fiyat bordrosu ispat kaliteyi taşır.
Emekçi ve patron arasında kararlaştırılan çalışma süresi 45 saatten az olduğunda da fazla mesai fiyatı 45 saat çalışma yapılmış gibi düşünülerek hesaplanır. Bu vaziyette de aradaki saat farkının hesaplamasında saat fiyatının %25 ’i ilave edilir.
Gece çalışan emekçiler 7,5 saatin dışında bir vakit ile çalıştırıldıklarında fazla çalışma fiyatı alma hakkı kazanır. Emekçilerin gece çalışma zamanlarının 7,5 saatle hudutlu olması sebebi ile bu müddetin üzerindeki bir çalışma, fazla mesai olarak belirlenir.
Sağlık kaideleri açısından da günde 7,5 saatle hudutlu olan çalışma müddetine sahip işlerde haftalık 45 saatlik çalışma süresi aşılmamış olsa bile günlük 7,5 saatlik vakit aşıldığında bu gidişat fazla çalışma olarak değerlendirilir.
Fazla mesai fiyatının uzun vakti içermesi halinde %30 oranında uygulanan hakkaniyet indirimi bulunur. Hesaplama yapılırken ara dinlenme müddetleri de fazla mesai müddetinden düşülür. Emekçinin fazla mesai olarak değerlendirilen hakkından faydalanabilmesi için patronun emrinde çalışmaya hazır olduğu andan itibaren ve işin bitimine kadar geçen vakit dikkate alınır.
Fazla Mesai Fiyatı Arz Hakkı Olmayan İşler
Bazı işler açısından fazla mesai fiyatı arz edilemez. İş yerinde üst düzey idareyici niteliğinde çalışanların yüksek bir fiyat alması gidişatında ve aynı dükkanında başka bir üst düzey idareyici de olmaması halinde fazla çalışmaya hükmedilmez. Ayrıca elastik çalışma saatlerine sahip olan işler açısından fazla çalışma fiyatı uygulanmamaktadır. Kapıcılar ya da tıbbi mümessiller bu iş grupları arasında yer alır.
Fazla Mesai Yaptırılamayacak Emekçiler
Fazla mesai 4857 rakamlı iş yasayı çerçevesinde tertip edilen bir mevzudur. Buna göre emekçilerin haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılmaları gidişatında fazla mesai fiyatı almaları gerekir. Fazla çalışmanın yaptırılamayacağı bazı şahıslar bulunur. Bu bakımdan fazla mesai olarak adlandırılan uygulama emekçi açısından bazı kısıtlamalar getirmektedir.
Emekçi on sekiz yaşını doldurmadığında fazla çalışma yaptırılamaz. Hamile emekçilere fazla mesai uygulanamaz. Bunun yanı gizeme emekçi yeni doğum yaptığında ve bebek emzirdiğinde, emekçi kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştığında, emekçinin sıhhatinin elvermediğinin hekim raporu ile belgelendiği gidişatlarda fazla mesai yaptırılamamaktadır. Bu mevzu kanunda sarihliğe kavuşturulmuştur.
Fazla Çalışma Fiyatı Zamanaşımı Süresi
Fazla mesai hakkı olduğunu iddia eden emekçinin bu hakkını legal süresi içerisinde arz etmesi gerekir. Fiyat alacağı olarak değerlendirilen fazla çalışma fiyatı için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Fazla çalışma fiyatının ödenmesi gereken tarih başlangıcı zamanaşımı süresi için de başlangıç kabul edilir. Emekçi fazla mesai alacağına müteveccih bir dava açtığı takdirde hesaplama geriye Doğru son 5 seneyi içerecek biçimde yapılır. Bu gidişatta son 5 sene içindeki fazla mesai fiyatları hesaplanır.
Fazla Mesai Fiyatı Ödenmeyen Emekçinin Legal Hakları
Fazla mesai alacağı ödenmeyen emekçi kendisine yüklenen iş görme borcunu yerine getirmeme hakkına sahiptir. Bu gidişatta emekçinin iş sözleşmesi çalışmadığı için feshedilemez. Bunun yanı gizeme emekçinin işi başkasına yaptırılamayacağı gibi yerine de başkası alınamaz.
Emekçi alacağını alamadığında haklı sebeplere sahip olacağından dolayı iş sözleşmesini feshedebilir. İş sözleşmesini haklı sebeplerle fesheden emekçi için hukuk yolundan faydalanmak olası olur. Patron fazla çalışma fiyatının bir kısmını ödemiş olsa bile emekçinin hakkını kullanmasına mani bir gidişat ortaya çıkmaz.
Fazla Çalışma Fiyatı Alacak Davasında Görevli ve Yetkili Duruşma
Emekçi ve patron arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklarda iş yasayı uyarınca hareket edilir. Fazla mesai fiyatı da emekçilik alacakları arasında yer alan bir mevzudur. Emekçi ve patron arasında emekçilik alacaklarına bağlı olarak ortaya çıkan anlaşmazlıklarda yetkili ve görevli duruşmalara başvuru edilmesi gerekir.
İş Duruşmaları bu cins davalar açısından görevli duruşmalardır. Meşru açıdan İş Duruşmalarına müracaat yapılmadan evvel emekçi ve patron arasında arabuluculuk müessesesinin devreye girmesi gerekir. Şikayetçi tarafın duruşmaya müracaat sırasında arabuluculuk faaliyetinin neticelerinin negatif olduğuna dair dokümanı da dava arzuhaline ilave etmesi gerekir.
Emekçi ve patron arasında fazla mesai alacağı sebebi ile ortaya çıkan anlaşmazlıklarda yetkili duruşma davalının dava açtığı tarihteki mesken yeri duruşmasıdır. Bunun yanı gizeme şikayetçinin işin veya harekâtın yapıldığı yer duruşmasına müracaat etmesi de muhtemeldir. Fazla mesai fiyatı yasada tanımlanan zamanların dışında çalıştırılan emekçilerin emekçilik alacağı olarak hak ettikleri bir paradır.
