Hacı Bayram Veli Biyografisi
Mutasavvıf ve şairdir. Bayramîyye Tarikâtı‘nın kurucusudur. Türbesi, Ankara‘da Hacı Bayram Câmii’nin bitişiğinde bulunmaktadır.
Hacı Bayram Veli, 1352 senesinde Ankara ’da Solfasol köyünde doğmuştur. Doğru ismi Numan bin Ahmed ’dir. Annesi Fatma Hanım, babası, tarımla geçinen Koyunluca ’lı Ahmed’dir. Bir zaman babasının tarlasında çalıştı, sonra babası onu Ankara’da Kara medrese’ye verdi. Numan orayı bitirince, balakasını çoğaldırmak emeliyle, Bursa‘ya gitti, orada da bir zaman öğrenim gördükten sonra Ankara’ya döndü. Medresede ders aldığı yarıyılda, Tefsir,Fıkıh,Hadis,Matematik,Felsefe,Arapça,Farsça Edebiyat gibi muhtelif dersleri okumuştur.
Bir gün medreseye birisi gelerek; “Adım Şüca-i Karamani ’dir. Öğretmenim Hamideddin-i Veli ’nin selamı var. Sizi Kayseri ’ye davet ediyor. Bu misyon ile huzurunuza geldim.” dedi. O da, Hamidüddin adını dinleyince; “Baş üstüne, bu davete icabet gereklidir. Hemen gidelim.” diyerek müderrisliği bıraktı. Birlikte Kayseri’ye yöneldiler ve Somuncu Baba diye bilinen Hamideddin-i Veli ile Kurban Bayramında buluştular. O zaman Hamideddin-i Veli; “İki bayramı birden kutluyoruz!” byatardı ve ona Bayram lakabını verdi. Talebeliğe kabul etti. Din ve fen ilimlerinde yüksek derecelere kavuşturdu. Bir zaman sonra Şeyh ile hacca gidince Hacı Bayram oldu. Kendisine ermiş gözüyle bakıldığı için de ‘Hacı Bayram Velî‘ adıyla anılmaya başladı.
1412 senesinde Hacı Bayram-ı Veli, öğretmeni Hamidüddin’in Aksaray‘da vefatından sonra Ankara‘ya dönüp irşad faaliyetlerine başlar. Bu tarih, ilk Türk tarikatı olan Bayramiye tarikâtının kuruluşu kabul edilir.
Tarikatın eğitiminin yapılma binalara gereksinim vardır. Bu dergahlar yenilip içilen, uyunan, ibadet edilen yerlerdir. Yapılan danışmalar neticesinde bugünkü Ulus alanında yüksekçe bir tepe olan daha önceki hristiyan Ogüst mabedine bitişik biçimde 1415 yılında Bayramilik Tarikatı dergahının inşaatına başlanır.
Açtığı ilim ve irfan ocağına, devrinin meşhur bilginleri, ulus aşıkları akın etti. Damadı Eşrefoğlu Rumi, Şeyh Akbıyık, Bıçakçı Ömer Sıkinî, Göynüklü Uzun Selahaddin, Edirne ve Bursa ziyaretlerinde talebeliğe kabul ettiği Yazıcızade Ahmed Bican ve Mehmed Bican kardeşler ile Fatih Sultan Mehmed Han’ın öğretmeni Akşemseddin bunların en meşhurlarıdır.
Fatih ’in babası Sultan İkinci Murad Han, Hacı Bayram-ı Veli ’yi Edirne ’ye davet edip, ilim ve manevi derecesini kavrayınca, fevkalade hürmet göstermiş, Daha Önceki Cami’de vazettirmiş, tekerrür Ankara ’ya uğurlamıştır. Hacı Bayram-ı Veli, ömrünün sonuna kadar İslâmiyeti yaymak için çalıştı.
Hacı Bayram-ı Veli, Yunus Emre gibi Hacı Bektaşi Veli‘den etkilenmiş ve aynı stil şiirler söylemiştir. Şiirlerinde “Bayramî” mahlasını kullanmıştır.
Hacı Bayram Veli, 1429 senesinde Ankara ’da bugün Hacı Bayram Camii’nin bulunduğu yerde can vermiştir.
Bayramilik’e göre bir anış, Yaradan’ya erişmek için kendini olgunlaştırma eğitimi olan bu merasim sarih ve saklı ya da sesli ve suskun olmak üzere iki cinslidir. Merasime katılacak dervişler, bir daire oluşturacak biçimde diz çökerek otururlar. Sonra şeyhin yönetimi altında Yaradan isimleri yüksek sesle anılır. Hangi isimlerin anılacağını şeyh saptar. Bu merasimde dervişler gözlerini yumarlar. Bu da Yaradan’dan başka bir varlık görmemek kendini yaradana vermek anlamına kazanç.
Hacı Bayram Veli’nin geliştirdiği inanca göre temel varlık Yaradan’dır. Yaradan bütün cihanı kaplamıştır, tektir, önsüz-ebedîdir, yaratıcıdır.
Kendini tasavvufa veren bir kimsenin uyması, bağlanması gereken üç ilke vardır:
1 Bütün işlerin, eylemlerin kaynağı Yaradan’dır, İnsan bir taşıt gidişatındadır. İnsan istenci yaradansal istencin bir bvefatı kalitesindedir.
2 Yaradan bütün varlıklarda görünür, asılda varolmak Yaradan’nın görünmesidir;
3 Bütün kaliteler sıfatlar birer yaradansal görünüştür. Hacı Bayram Veli, bu üç prensibi tevhid-i ef’al eylemlerin birliği tevhid-i sıfat kaliteler birliği, öz birliği kavramlarıyla sarihler. Tasavvufta varlık birliği olarak nitelenen bu inanca göre düşünen Yaradan’dır; yaratan ve eylemde bulunan Yaradan’dır.
Hacı Bayram Veli,bireyin içine kapanarak bütün geçici varlıklardan surat çevirerek derin düşünceye dalmasıyla Yaradanı bir ışık olarak gönlünde görebileceği kanısındadır.
Hacı Bayram-ı Veli ’nin üç kız ve beş oğlu vardı.
