Mahmut Esat Bozkurt Yaşam Öyküsü
Atatürk’ün silah dostu, devlet adamı ve hukukçu.
Mahmut Esat Bozkurt, 1892’de, İzmir-Kuşadası’nda doğdu. Hacı Mahmutoğullarından Hasan Bey’in oğludur.
İlköğrenimini Kuşadası ve İzmir Yusuf Rıza okulunda yapan Mahmut Esat Bey, İzmir İdadisi’ni tamamladıktan sonra 1908’de İstanbul Hukuk Mektebi’ne girdi.
1912’de, İstanbul Hukuk Mektebi’nden mezun olan Mahmut Esat Bey, İsviçre’de Fribourg Üniversitesi’nde yine hukuk öğrenimi gördü ve “Osmanlı Kapitülasyonları Rejimi Üzerine” Du Regimes des Capitulations Ottomanes isimli hekime tezi ile Hukuk Hekimi oldu.
1919’da İsviçre’nin Lozan kentinde kurulan Türk Arza Cemiyeti’nin başkanlığına seçilen Mahmut Esat Bey, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere yurda döndü ve Kuşadası’nda Kuvayi Milliye’yi kurdu.
Mahmut Esat Bey, 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisinin 1. Yarıyılında İzmir’den milletvekili olarak Meclis’e girdi. Meclis’te Tüzük ve Dışişleri Kurullarında çalışan Mahmut Esat Bey, 12 Temmuz 1922’de Rauf Bey’in Orbay başkanı olduğu IV. İcra Vekilleri Heyeti’nde 12.7.1922-4.8.1923 İktisat Vekilliğine seçildi. Bu yarıyılda Mahmut Esat Bey’in teklifi Atataürk’ün onayı ile Türkiye’de ilk defa “Ulusal İktisat Kurultayı” 17 Şubat 1923’de İzmir’de toplandı.
11 Ağustos 1923’de başlayan II. Yarıyıl için İzmir’den tekerrür milletvekili seçilen Mahmut Esat Bey, Ali Fethi Bey’in Okyar başkanlığında kurulan V. İcra Vekilleri Heyeti’nde 14.8.1923-27.10.1923, ikinci defa İktisat Vekilliği’ne seçildi.
20 Nisan 1924’te kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun hazırlayıcıları arasında yer alan Mahmut Esat Bey, 22 Kasım 1924’de, Ali Fethi Bey’in 3. Hükümet bakanlar kurulusunda Adliye Vekilliği’ne atandı. 5 Kasım 1925’te Ankara Hukuk Mektebi’nin açılmasında büyük mücadeleyi oldu.
Mahmut Esat Bey, 3. ve 4. İnönü Hükümetlerinde 4 ve 5. Hükümetler de Adliye Vekili olarak vazife yaptı. Türk Medeni Kanunu 17.2.1926, Türk Ceza Kanunu 1.3.1926, Kabotaj Kanunu 19.4.1926, Borçlar Kanunu 22.4.1926, Ticaret Kanunu 29.5.1926, Hukuk İdrakleri Usulü Kanunu 18.6.1926 gibi hukuk sisteminin ve cumhuriyet yarıyılının temel kanunları, Mahmut Esat Bey’in Adliye Vekilliği yarıyılında hazırlandı ve yürürlüğe girdi. 3. İnönü Hükümeti – 3.3.1925-1.11.1927
Mahmut Esat Bey, Cumhuriyet tarihinde “Bozkurt-Lotus” hadiseyi olarak adlandırılan, Bozkurt isimli Türk gemisiyle Lotus isimli Fransız gemisinin 2.8.1926’da Ege’de çarpışması sebebiyle iki ülke arasında çıkan ihtilafta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni Lahey Beynelmilel Adalet Divanı’nda temsil etti. 1927.
Kazada 8 Türk denizcisinin can vermesi üzerine Fransız kaptan Türk Adliyesi tarafından hapsedilmiş, bu hapsetme Fransa ile meselelere neden olmuştu. Türkiye hadiseyi Lahey Adalet Divanı’na götürmüş ve dava 7 Eylül 1927’de Türkiye lehine sonuçlanmıştı. Bu dava, tarihçiler tarafından, Türk hukukunun ve adalet teşkilatının kapitülasyonlar yarıyılını geride vazgeçerek insan ve egemenlik haklarına dayalı modern hukuk seviyesine yükseldiğinin bir delili olarak değerlendirilmektedir.
1934’de Soyadı Kanunu kabul edildiğinde, Atatürk, bu davadaki zaferine direnerek Mahmut Esat Bey’e “Bozkurt” soyadını verdi.
Mahmut Esat Bey, 1930 seneyi sonlarında Adliye Vekilliği’nden istifa ettikten sonra, Ankara Hukuk Fakültesi’nde “Devletler Hukuku”, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde “Tüzük Hukuku” profesörlüğü yaptı.
21 Aralık 1943’de beyin kanaması neticeyi İstanbul’da can veren Mahmut Esat Bozkurt, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 1. Yarıyıldan vefatına kadar İzmir Milletvekili olarak vazife yaptı.
Bozkurt’un 1926 senesinde kaleme aldığı Medeni Kanun Genel Mazereti Esbabı Mucibe Lâyihası, 2001 TBMM’sinde münazaralara neden oldu.
Başlıca eserleri: Lotus Davasında Türkiye-Fransa Müdafaaları 1927, Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası 1934, Türk Köylü ve Emekçilerinin Hakları 1939, Devletlerarası Hak 1940, Atatürk İhtilali 1940, Aksak Timur’un Devlet Siyaseti 1943
