Nahit Gizemi Örik Biyografisi
Nahit Gizemi Örik ’in “Sultan Hamid Düşerken” isimli romanını tiyatrocu Kemal Bekir 1976 senesinde “Düşüş” adıyla tiyatro oyununa çevirdi. Aynı yapıtı 2002 senesinde sinema rejisörü Ziya Öztan “Abdülhamit Düşerken” ismiyle filme çekti.
Nahit Gizemi Örik, 22 Mayıs 1895 tarihinde İstanbul ’da doğmuştur. Babası, Abdülhamit II zamanında Hukuk Mektebi öğretim azası, Saray mütercimi ve Maarif Gözaltıyı mektupçularından William Shakespeare‘den iki reyin çevirmiş Hasan Gizemi Bey, dedesi divan sahibi şairlerden Ahmet Nafız Paşa ’dır. Annesi Melek Hanım ’dır. Henüz dört yaşındayken anne babasının ayrılmasıyla, üvey anne ve babanın yanında büyüdü. Eğitimine konutta bir Türkçe öğretmeni ve bir Fransız mürebbiye ile başladı. Özel dersler aldıktan sonra, Beşiktaş‘taki Afitab-ı Maarif Rüştiyesi’nden ortaokul mezun oldu. Sırayla bir İngiliz, bir Fransız Mektebinde okudu. Galatasaray Mekteb-i Sultânisi’ne Galatasaray lisesi girdi, hiçbirini bitirmedi. Bir zaman sonra 1913 senesinde Mekteb-i Hukuk’un derslerine katıldı ve burayı da yarım bıraktı.
Babasınırlığı sayesinde Berlin büyükelçiliği maiyetîne tayin edildi. Berlin ’de iken son halife II. Abdülmecid ’nin oğlu Şehzade Faruk ’un yanında bir operaya kadın kılığında gitti. Ertesi gün Alman gazetelerinde alay mevzusu oldu ve acilen İstanbul ’a çağrıldı. Elçilik vazifesinden ayrıldı, ama İstanbul ’a dönmedi.
Bcerahatçi Dünya Savaşı‘nın ikinci senesinden itibaren 1915 ’de Berlin, Tiflis, Paris, Viyana, Roma ve Kopenhag gibi Batı kentlerinde yaşadı. İlk hikayesi 1927 senesinde Fransa‘da, Fransızca olarak yayımlandı. “Zeynep la Courtisane” isimli bu ilk hikayesi Paris ’te Les Oeuvres Libres mecmuasında Eylül 1927 ayında yayımlamıştır.
Cumhuriyet’in ilânından ve babasının vefatından sonra 1928 senesinde yurda döndü ve Cumhuriyet gazetesinde yazarlığa başladı. Daha sonra Ankara‘ya yerleşti ve Ulusal Eğitim Bakanlığında mütercim olarak vazife aldı
Ulusal Eğitim Bakanlığında uzun seneler tercüman olarak çalıştı. Hasan Ali Yücel yarıyılında Dünya Klasikleri’ne birer Voltaire ve Balzac tercümesiyle katkıda bulundu.
Sonraki senelerde şiir dışında edebiyatın hemen hemen her türünde ürün verdi. Daha çok hikâye, gezi anekdotları, edebiyat ve tarih araştırmalarıyla tanındı. Yapıtlarının ehemmiyetli bir kısmında “İstanbul konak kültürü” denebilecek bir hayata stilini anlattı.
1928 senesinden sonra sonra Cumhuriyet, Tanin, Tan, Milliyet, Edebiyat ve Sanat Gazetesi, Hayat, Muhit, Gürbüz Türk Çocuğu, Aydabir, Tarihte Bu Ay, Varlık, Radyo Haftası, Radyo Dünyası, Yelpaze gibi muhtelif gazete ve mecmualara hikaye, roman tefrikaları, gezi yazıları, sınama, yazılar yazdı ve tercümeler yaptı.
Özellikle, 1958 senesinde bitirdiği “Daha Önceki Zaman Kadınları Arasında” isimli anılarında, bu kültürün içyapısı, büyümesi, dalgalanmaları, zaaf ve üstünlüklerini ortaya çıkardı. Babasının, Abdülhamit II ’in mabeyn mütercimliğinde çalışmış olması, Nahid Gizemi Örik ’e, saraylıları yakından tanıma fırsatı vermiştir.
Nahit Gizemi Örik, Ankara‘da iken 15 Temmuz 1933 tarihinden itibaren Yaşar Nabi Nayır ile birlikte Varlık Dergisi’ni çıkardı. Babasının 1933‘teki vefatının ardından İstanbul‘a döndü.
Nahit Gizemi Örik, hayatının sonuna kadar muhtelif gazetelerde köşe yazarlığı yaptı. Gazeteci olarak Kayseri, Edirne, Kırşehir gibi Anadolu kentlerine yaptığı gezi anekdotlarını yayımladı. Yazdığı yazılar da değişik mecmua ve gazetelerde yayınlandı. Roman, hikâye, reyin, sınama, tahlil, anı ve gezi cinslerinde yapıtlar verdi, tercümeleri dahil 30’u aşkın kitabı yayımlandı.
1958 senesinde evvel dört tefrikalık bir uzun hikaye “Bir Çamaşır Teknesi Önünde” ve sonra bir kısa roman, Turnede Bir Sanatkâr Öldürüldü, Vatan‘da yayınlanır. Roman ne yazık ki yazılışı ve yayınlanışından 37 sene sonra, 1995 senesinde kitaplaşır. “Tersine Giden Yol” ve “Turnede Bir Sanatkâr Öldürüldü” romanları 1995 ’te, “Colére de Sultan”ı 2005 “Yıldız Olmak Kolay Mı?” ise ancak 2006 ’da yayımlanabildi. 2012 senesinde “Gece Olmadan” isimli hikaye kitabı ilk baskısı Oğlak yayınevi tarafından yapıldı.
Nahit Gizemi Örik, sanat camiasına uzak duran bir yazardır. Bunun sebebiyse yaşamak istediği dünyanın yok olmaya başlamasıdır: O, asilzade ananeyi ve Fransız kültürüne hayranlık besler. Kullandığı dil de buna paralel olarak ağırdır. Bilinen bir öbür ehemmiyetli reel de yazarın eşcinsel olmasıdır. Bu vaziyet, onun dahil olmak istediği dünyadan dışlanmasına yol açan ilk unsurdur. Devrinde kitaplarının tanıtımı ve satışına gereken yardımın verilmemesinin en ehemmiyetli sebebi Örik ’in cinsel hayatı olmuştur.
Nahit Gizemi Örik, 18 Ocak 1960 tarihinde İstanbul ’da 65 yaşına can vermiştir.
Nahit Gizemi Örik ’in “Sultan Hamid Düşerken” isimli romanını tiyatrocu Kemal Bekir 1976 senesinde “Düşüş” adıyla tiyatro oyununa çevirdi. Aynı yapıtı 2002 senesinde sinema rejisörü Ziya Öztan “Abdülhamit Düşerken” ismiyle filme çekti.
“Çekememek” isimli romanı 2009 senesinde rejisör Zeki Demirkubuz tarafından aynı isimle film yapıldı.
Nahit Gizemi Örik Yapıtları:
Hikaye:
1929 – Kırmızı ve Siyah
1932 – San’atkârlar
1933 – Daha Önceki Fotoğraflar
1933 – Colére de Sultan Fransızca
1934 – Eve Düşen Yıldırım
1958 – Bir Çamaşır Teknesi Önünde
2012 – Gece Olmadan
Roman:
1946 – Çekememek
1947 – Tersine Giden Yol
1957 – Sultan Hamid Düşerken
1958 – Turnede Bir Sanatkâr Öldürüldü
2006 – Yıldız Olmak Kolay Mı?
Reyin:
1933 – Sönmeyen Ateş
1934 – Muharrir
1949 – Para Talihinde
1952 – Alınyazısı
Tahlil:
1932 – Edebiyat ve Sanat Bahisleri
1933 – Tarihi Çehreler Çevresinde
1933 – Roman ve Hikaye Hakkında Bir Kalem Sınaması
1953 – Yüzelli Senenin Türk Tanınmışları Ansiklopedisi
1956 – Hayat ile Kitaplar
1989 – Abdülhamid ’in Haremi
2002 – Bilinmeyen Hayatlarıyla Saraylılar
Gezi Anekdotları:
1939 – Anadolu
1941 – Bir Edirne Seyahatnamesi
1955 – Kayseri-Kırşehir-Kastamonu.
Hatıra:
1958 – Daha Önceki Zaman Kadınları Arasında
Tercüme:
1949-1956 – Avrupa ve Fransız İhtilali 7 cilt, A. Sorel ’den
1940 – Journal Antoine Galland ’dan
1940 – Aziyade Pierre Loti ’den
1947 – Bezgin Kadınlar Pierre Loti ’den
1939 – İsveç Kralı XIII ’nci Şarl ’ın Tarihi Voltaire ’den
1944 – XIV. Louis Yüzyılı 3 cilt Voltaire ’den
