Gazi Yaşargil Biyografisi
Beyin ve Asap Cerrahı, Profesör Hekim, asrın beyin cerrahı
Mahmut Gazi Yaşargil, dünyaca ünlü Türk tıp hekimi, nöroşirüji uzmanı. Mikro cerrahinin nöroşirüji alanında kullanılabilirliğini keşfetti. Sara ve beyin urlarının rehabilitasyonu için yeni usuller buldu. Nöroşirüji alanında asrın en büyük büyümelerine imzasını attı. Beyin operasyonlarına mikroskobu sokan Yaşargil, anevrizma ’ya karşı ilk müdahale tekniğini geliştiren ad olarak tıp tarihine geçti.
6 Temmuz 1925 ’te, Diyarbakır ’ın Lice ilçesinde bir Kaymakam çocuğu olarak dünyaya geldi. Anne tarafı karadenizden, baba tarafı Beypazarı’na ilk yerleşen Kayhan aşiretine üye aileye katlanır. Babası Asım bey 1924’te Diyarbakır Lice’ye kaymakam olarak ceddilir. Bu vesile ile orada dünyaya kazanç. Lice ’deyken iki yaşındaki İhsan abisi karahumma yüzündenylıkken, Annesi Sahavet hanım ve 4 yaşındaki ablası Selma ile birlikte babalarının atamayı sebebiyle Ankara’ya taşındılar. Daha sonra, Erdem ve Günay ismindeki kardeşleri de yurtdışında eğitim görerek tıp hekimi oldular. Erdem şimdi Basel’de karın cerrahisi profesörü. Günay ise Zürih’te nörofizyoloji profesörü.”
1925 senesinde Gazi Yaşargil daha bebek iken bir grup Kürt çeteci, Yaşargil ailesini, Kaymakamlık ikametgahına baskın tertip ederek kaçırır. Kaçırılanlar içinde kazara konutta olmayan kaymakam yoktur ama eşi ve çocukları vardır. Cezaevinde yakalanan bir grup çeteciye karşı kaymakam ailesi. Değiş Tokuş için şantaj malzemesi olarak kullanılır. Pazarlık günlerce sürer lakin çetecilerin istekleri kabul edilmez. O günkü Kürt çetecileri haramiliğin de raconu var diyerek kadın ve çocuklardan oluşan rehineler hasar verilmeksizin serbest bırakılır. İlk ve orta mektebi Ankara’da bitirdi. 1943’de Lise eğitimini Ankara Atatürk Lisesinde bitirdikten sonra Ankara Üniversitesine girdi. 1944 senesinde Almanya ’ya giderek Jena Thüringen Friedrich Schiller Üniversitesi ’nde tıp eğitimine başladı. İkinci Dünya Savaşı ’nın tesirleri suratından 1945 senesinde buradan ufalayarak İsviçre ’deki Basel Üniversitesi ’ne girdi. 1950 senesinde bu üniversitede hekime eğitimi ve nöropsikiyatri, dahiliye ve genel cerrahi asistanlığı yaptı. 1953’de Zürih’de, Prof. Dr. Hugo Krayenbühl’ün yanında beyin cerrahisi çalışmaya başladı. 1953-64 seneleri arasında çalışmalarını beyin damarları ve anjiyografisi üzerinde yoğunlaştırdı.
1965 senesinde dayanakçı profesör olan Yaşargil, 1965 ve 1967 seneleri arasında, Amerika Birleşik Devletleri ’nin Burlington kentindeki Vermont Üniversitesi ’nin Nöroşirüji Bvefatı ’nde, Profesör Peardon Donaghy ile birlikte mikrovasküler cerrahi alanında çalışmalar yürüttü.
Ocak 1967 ’de Zürich Beyin Cerrahisi Muayenehaneyi ’ne dönüp mikrotekniği ve sisternal açılım usulünü tüm beyin ve omurilik cerrahisinde kullanmaya başladı. Bu teknik beynin revaskülarizasyonunda, anevrizma, AVM, kavernom, ekstra-aksiyal ve intra-aksiyal beyin-omurilik urlarında ve temporal sara cerrahisinde rutin olarak kullanılarak nöroşirurjide yeni bir çağ açıldı.
30 Ekim 1967 tarihinde, cerrahi mikroskop ve mikrocerrahi tekniklerini kullanarak ilk beyin bypass operasyonunu asıllaştırdı. Bu başarısı ile nöroşirüji dünyasında kendinden bahsettirmeye başlayan Yaşargil, cerrahi alanında kullanılan donanımları beceriksiz bularak, bu alanda yeni arayışlar içine girdi. Bu güzergahta yaptığı çalışmalar sonunda cerrahi alanına yüzer mikroskop ve anjiyografi gibi ehemmiyetli katkılarda bulundu. Beyin operasyonlarında kullandığı mikroskop, anverizmaların giderilmesinde çok ehemmiyetli bir rol alarak bu alanda çığır açtı. 1973 senesinde profesörlük ünvanını kazandı ve Zürih Üniversite ’si Nöroşirüji Bvefatı ’nün bvefat başkanlığına getirildi. 1992’ye kadar muayenehane şefliği yaptı. 1993’de emekli oldu.
Harvey Cushing ile beraber 20. Asrı ’ın en ehemmiyetli nöroşirüji uzmanı olarak nitelenen Yaşargil, kendisinden sonra gelen üç nesile bu alanla alakalı çok ehemmiyetli balakalar aktardı. Görev aldığı üniversitelerde dünyanın muhtelif yerlerinden gelen üç binden fazla talebeye balaka ve tecrübelerini, nasıl uygulanması gerektiğini göstererek anlattı.
Prof. Dr. Yaşargil ’in buluşları arasında; kızının ismini verdiği, beyin loplarını açmada kullanılan “Otomatik Leyla Ekartörü” ve dizaynını yaptığı “Yaşargil Anevrizma Kliplerini” sayabiliriz. Yaşargil tescilli buluşlarına çocuklarının ismini veriyor.
1973 senesinden beri cerrahi işlemlerde yanında bulunan uzman mikrocerrahi hemşiresi hemşire Dianne Bader-Gibson ile evli olan Yaşargil, iş hayatını ABD ’de Arkansas eyaletinde Little Rock şehrindeki Tıp Bilimleri Üniversitesi ’nde sürdürmektedir. Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi, dünyada beyin cerrahisinde ad yapmış bir merkez.
Amerikan Beyin Cerrahları Birliği tarafından “asrın adamı” seçilen Yaşargil, birliğin saygın yayın uzvu olan Neurosurgery isimli mecmuanın da kapağında yer almıştır. 20. asrın en büyük beyin cerrahı olduğunu anlatmak için kendisine bütün 81 sayfa ayırdı. Neurosurgery ’nin editörü Michael Apuzzo, Gazi hocanın, 1950 sonrası 20. asrın ikinci yarısı için asrın bilimadamlığına aday gösterilen 140 beynelmilel cerrah arasından seçildığini belirtiyor. Apuzzo, beyin ve asap cerrahisinin, şu anda içinde bulunduğu vaziyeti Harvey Cushing ile Gazi Yaşargil’e borçlu olduğunu söyledi. Apuzzo, Cushing ve Yaşargil’in beyin ve asap cerahisinin bilimini ve sanatını kökten değiştirdiğini ifade etti.
“Counterbalanced” yardımlı cerrahi mikroskopun kullanılmaya başlanması ve Yaşargil tarafından pek çok mikrocerrahi aletin tasarımlanması ya da yine tasarımın yapılması neticeyi mikrocerrahi nöroşirurjide yaygın bir biçimde uygulanmaya başlanmıştır. Bu katkılarından dolayı Yaşargil, Amsterdam’da 1997’de XI. Beynelmilel Nöroşirurji Kurultayı esnasında “The World Federation of Neurosurgical Societies”in onur madalyası verilmiştir.
Türk beyin cerrahı Prof. Gazi Yaşargil’in; 2002 senesinde Arkansas Üniversitesi Sağlık Kurumu Beyin Cerrahi Merkezi ’nde “Dr. Gazi Yaşargil Kürsüsü” kurularak ismi verildi. Böylece, ABD’de ilk defa saygın bir üniversitenin bilim kürsüsü bir Türk’ün ismini taşıyor. Gazi Yaşargil, beyin cerrahisine katkılarından dolayı Lider olarak adlandırılıyor. Prof. Gazi Yaşargil’e göre beyin, su hollerinden oluşuyor. Aynen, yeni bir kıta ırmakları yoluyla nasıl keşfedilebilirse, cerrah da beyni antreleri yoluyla keşfedebilir. Gazi Yaşargil, mikroskoplar aracılığıyla ve bu antrelerden insan beyninde erişilmeyecek ur ya da lezyon bulunmadığını belirtiyor. Beyin urlarına cerrahi müdahale olmaz fikri yerle bir ederek devrim yapan Yaşargil, Doğru usullerle her cerrahi müdahalenin korunucusu olarak tanınıyor.
1912 senesinde Fransız cerrah ve fizyolog Alexis Karel‘e 3 milimetrelik damarda operasyon yaptığı için Nobel mükâfatı verilmişti; Gazi Yaşargil bu başarıyı 1 milimetreye indirip beyin damarını açıp kapattı.
Gazi Yaşargil ’in hayatını devam ettirdiği Başkan Clinton ’ın valilik yaptığı bu ismi gibi ufak güney şehrinde başka bir deyişle Amerika ’nın Arkansas eyaletinin “Little Rock” şehrinde; “buranın Başkan Clinton ’dan başka en tanınmışları neler” diye sorduğunuzda “Gazi Yaşargil ve kedi balığı” olduğunu söylüyorlarmış.
Peki Yaşargil Türkiye’ye dönecek mi? Daha evvel gelecek gibi oldu, peki ama neden gelmedi?
‘‘Bir kaç kere gelecek gibi oldum. Rahmetli Turgut Özal‘la Malatya’da bir muayenehane yaratmaya gayelendik, olmadı. Ankara Sevgi, İstanbul Alman, ve Vakıf Gureba sağlık kurumularıyla konuşmalar yaptık. Olmadı, zira bana verilen laflar yakalanamadı. Bir kere ben özel sağlık kurumuna gitmek istemiyordum, millete hizmet vermek istiyordum. Sonra Arkansas’ta bana çok iyi çalışma şartları sağladılar. Bina iyi olacak, alet edevat olacak bir de personel ve uzman takımlar olacak. Bunlar da bir anda olmuyor, zaman gerekiyor. Oysa ben durup bilave edemezdim. Zira beyin mikrocerrahisine ve meslektaşlarıma vereceğim hizmetler vardı. ’ ’
Gazi Yaşargil, 1973 senesinden beri operasyonlara birlikte girdiği Hemşiresi Dianne Bader-Gibson ile 1975 senesinde evlendi. Leyla, Ceylan ve Can isminde 3 çocuğu var.
1944 senesinde Almanya ’ya tıp eğitimi için gittiğinden beri yurt dışında olan Prof. Dr Gazi Yaşargil, 1993 senesinde İsviçre ’de Üniversite sağlık kurumundan emekli olana kadar çalıştı sonra da ABD ’de Ocak 2013 ’e kadar çalıştı. Zürich İsviçre Tıp Fakültesi Kasım 2014 senesinde “Senelik Yaşargil” konferansları başlatılarak Yaşargil ’in Zürich Üniversitesi ’nde çalışmaları ve katkıları onurlandırılmıştır.
Prof. Dr Gazi Yaşargil, Ocak 2013 ’deri bu yana Türkiye ’de. Hemşire Eşi Diana ile,Yeditepe Üniversitesi Beyin Cerrahisi Bvefatı ’nde genç cerrahların yetişmesine katkı sağlıyor,hasta görüyor,operasyonlara giriyor.
14 Mart 2016 tarihinde Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından Fahri Profesörlük ve Hekime unvanları verildi.
Fahri hekime:
1991 – İstanbul Üniversitesi İstanbul, Türkiye
1999 – University of Lima,
2000 – Hacettepe Üniversitesi Ankara, Türkiye
2001 – University of Oxford
2002 – Friedrich-Schiller University of Jena, Almanya
2016 – Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İstanbul, Türkiye
Mükâfatları :
1957 – “Vogt Mükâfatı”-İsviçre Oftalmolojik Topluluğu
1968 – Tıp Bilimleri İsviçre Yüksekokulu Robert-Bing-Mükâfatı
1976 – İsviçre Federasyonu Marcel-Benoit-Mükâfatı
1980 – “Senenin Asap Cerrahı” Mükâfatı
1981 – Beynelmilel Mikrocerrahi Derneği, Sidney, Astralia Pioneer Microsurgeon Mükâfatı
1988 – Universita di Napoli e della Compagna Napoli, İtalya Şeref Madalyası
1992 – Türkiye Cumhuriyeti Tıp Mükâfatı
1997 – Nöroşirürji Dernekleri Dünya Federasyonu Altın Madalya
1998 – Bedelli Fakültesi Öğretim Azası, Tıp Bilimleri University of Arkansas
1998 – Brezilyalı Nöroşirürji Derneği tarafından “Asrın beyin cerrahı” olarak onurlandırıldı
1999 – Onur Nörolojik Cerrahlar Madalyası Avrupa Birliği
1999 – Nörolojik Cerrahlar Senelik Buluşması Kurultayı’nde Nurosurgery mecmuası tarafından “Asrın Nöroşirurji Kullanıcı Adam” olarak onurlandırıldı
2000 – Fedor Krause Madalyası, Alman Nöroşirürji Derneği
2000 – Amerikan Cerrahlar Koleji 2000 Onur Btümörsü
2000 – Türkiye Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası
2000 – Türk Bilimler Yüksekokulu 2000 Mükâfatı
2002 – Beynelmilel Francesco Durante Mükâfatı, İtalya
2002 – Ulusal Dominantlık Onur Mükâfatı
2005 – Ulusal Dominantlık Onur Mükâfatı İkinci kez
