Cai Lun Biyografisi
Cai Lun, bugün bilinen stildeki ilk kağıdı yapan insan olarak kabul edilir.
Cai Lun, Milattan sonra 48 senesinde Çin‘de doğmuştur. 15 yaşındayken, imparatorluk duruşmasına kapı ağası olarak hizmet etmek üzere sevk edilmişti. Birçok kereler gayretliliği, becerikliliği ve tesirliliği sebebiyle terfi ettirilmişti. 40 seneyi aşkın bir zaman duruşmada hizmet etmiş, Ming İmparatorluğu yarıyılındaki beş İmparator ve Kraliçe de dâhil olmak üzere birçok İmparatorun gözdesi haline gelmiştir ve kendisine Dük olarak yetki verilmiştir.
Hakkında pek fazla balaka bulunmayan Cai Lun’un Çin kayıtlarında haremağası olduğundan bahsedilmektedir. Bugün bilinen stildeki ilk kağıdı yapan insan olarak kabul edilir.
Hizmeti sırasında, krallık ailesinin çalgıları ve silahlarının imalatından mesuldü ve bu sebeple imalat teknolojisine alakalı bir hale geldi. Daha sonra imalat süreci mevzusunda bir uzman haline geldi. Yönetimi altında üretilen kılıçların ve donanımların niteliği son derece yüksekti.
Cai Lun, 89 senesinde 41 yaşında iken silah ve muhtelif aletler üreten bir bvefatın başına getirildi. Burada kısa zaman içerisinde ucuz ve dayanıklı bir yazı materyaline ne kadar gereksinim dinlendiğinin farkına vardı. Uzun sınamalardan sonra 105 senesinde buluşunu imparatora açıkladı. Lun buluşundan dolayı mükâfatlandırılmış, sadece asilzadelere verilen bir unvan ile şereflendirilerek zengin edilmiştir. Büyük takdir toplamasına karşın bu şanı uzun sürmedi.
Cai Lun, bazı emekçilerin ağaç kabuklarını, kenevirleri, giysi paçavralarını ve atılmış balık ağlarını kâğıt imalinde hammadde olarak kullanmasını istedi. Hammaddeler iyice kıyılıp daha sonra uzun bir zaman suya batırılıyordu. Sonrasında, karışım hamur haline getiriliyordu, ısıtılıyordu ve ince dilimlere bölüyordu. Güneş altında kurutulduktan sonra, hamurlar üzerine yazılmaya uygun kâğıt haline geliyordu.
Çin’de Doğu Han Hanedanından İmparator He’nin bu buluştan oldukça memnun kaldığına dair kayıtlarda yer alır. Hatta Cai Lun bu buluşundan dolayı mükâfatlandırılmış, sadece asilzadelere verilen bir unvan ile şereflendirilerek zengin edilmiştir. Fakat ardından ismi saraydaki entrikaya karıştığından dolayı kayıtlarda, banyo yaptıktan sonra en hoş elbiselerini giyip, zehir içerek intihar ettiğini belirtmektedir.
Çin’deki arkeolojik kazılarda 2002 sene evveline ait kâğıt yaprak delilleri bulunmuştur. Çin’de imparatorun danışmanı olan Cai Lun, kâğıt üretim teknolojisinde yenilikler getirmiştir.
Cai Lun‘dan evvel ise kâğıt genellikle bambudan üretiliyor ve bu sebeple de oldukça vurdumduymaz ve ağır oluyordu. İpekten üretilen kitaplar ise oldukça pahalıydı. Batı’da ise kâğıdın bilinmediği yarıyılda kitaplar parşömen ya da tirşe üzerine yazılırdı. Tirşe özel olarak işlenmiş koyun ya da dana teninden üretilen bir malzemeydi.
Kağıttan evvel daha önceki yazılar basitlikle dağılabilen papirüslere veya hayvan teninden yapılan ender ve pahalı bir ürün olan parşömenlere işleniyordu. Çok daha ucuz ve dayanıklı olan kağıt, geniş kapsamlı kayıtlar yakalamayı ve kitapların ucuza mülk edilmesini olası kıldı. Kağıt imalatı dünyaya dağılarak okuma yazmanın yaygınlaşmasını sağladı.
Çin’deki arkeolojik kazılarda 2200 sene evveline ait kâğıt viraneleri bulunmuştur. Takribî 500 sene kâğıt üretimi saklı bir sanat olarak Çin topraklarında kaldı. 751 senesinde yapılan Talas Savaşı’ndan sonra Araplar, Çinli tutsakları Semerkant’a götürdüler. Çinli tutsaklar burada ehemmiyetli bir kâğıt imal merkezi kurdular. Avrupalılar ise ancak 12. asırda Haçlı Seferleri sırasında Araplar aracılığı ile kâğıt ile tanışabildi. Arap dünyasında “kâğıt” kagaz sözcüğü Çin dili orijinlidir.
Cai Lun, İmparator He’nin vefatının ardından yerine geçen yeğeni İmparator An danışmanlarının çoğuyla düşman oldu. Hapsedileceğini kavrayan Cai Lun Milattan sonra 121 senesinde 73 yaşında zehir içerek intihar etti.
Tarihi kayıtlara göre, Avrupa ilk kâğıt üretim fabrikasını Cai Lun kâğıdı bulduktan 1000 sene sonra yapmıştır. Çağdaş zamanlarda her ne kadar kâğıt üretim sanayisi iyi gelişmiş olsa da, hala Cai Lun ’un bulduğu temel harekâtı kullanmaktadır.
