Deli Halit Paşa Biyografisi
İkinci Büyük Millet Meclisi’ne Ardahan milletvekili olarak katıldı. Bir kavga sonrasında meclis koridorunda vurularak hayatını kaybetti. TBMM‘de işlenen ilk cinayetin kurbanıdır.
Deli Halit Paşa, 1883 senesinde İstanbul Beşiktaş’ta doğmuştur. Babası Çerkes Ahmet Bey’dir. Soyadı yasasından sonra ismi Halit Karsıalan olmuştur. 14 Ocak 1901 tarihinde Harp Okulu’na girip, 22 Ağustos 1903 tarihinde Teğmen olarak mezun oldu. 22 Temmuz 1908 tarihinde Kıdemli Üsteğmenliğe terfi etti.
Deli Halit Paşa, II. Meşrutiyet‘in ilanı üzerine 1.Ordu 1.Alay 4. Tabur’la birlikte Yemen‘e gönderildi. 14 Nisan 1911 tarihinde Yemen kıdemiyle birlikte Yüzbaşılığa yükseldi. İtalyanların Trablusgarp’a saldırması üzerine 1910 Haziran’ında Trablusgarp‘a gitti. Üç ay bu misyonda kaldıktan sonra bu yarıyılda aynı cephede vazife yaptığı “Kel Ali” lakaplı subay ile Ali Çetinkaya ile uyuşamadığı için Mustafa Kemal Bey Atatürk ve Enver Bey’in Enver Paşa ortak kararı ile vazife yerleri değiştirilmek zorunda kaldı ve Balkan Savaşı‘na katılmak üzere Çatalca’da Şark Ordusu’na atandı. Bulgarlarla barış olunca,, sonra Harbiye Gözaltıi emrine atandı.
14 Temmuz 1914 tarihinde I. Dünya Savaşı‘nın ilanı üzerine Yakup Cemil Bey’in Kafkasya Mürettep Alayı’nın 2. Tabur Komutanlığı’na atandı. Vazifei, Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslara bırakılmış olan Kars, Ardahan ve Sarıkamış’ı geri almaktı. Dokuz günlük bir savaştan sonra 23 Aralık 1915 tarihinde Ardahan’a girmeyi başardı.
Ardahan Galibiyeti üzerine Binbaşılığa yükseldi. Çorum Müfrezesi’yle yapmış olduğu hizmetlerin mükâfatı olarak 14 Haziran 1916 tarihinde Yarbaylığa yükseltildi.
10 Mayıs 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanlığı’na atandı. 1918 başında Dersim, Erzincan, Nenehatun ve Erzurum‘u geri aldı. Kafkas İslam Ordusu’nun 3. Fırka Komutanlığı’na soyularak, Batum Muharebesi’ne katıldı. Fırkası ile Ahıska’yı muhasara ederek Ahikelek’in kuzeyini zapt etti. Mondros Antlaşması ilanı üzerine, Tortum kazasına çekildi. Bu sırada İngiliz baskısı ile fırka komutanlığından azledildi. Ali Rıza Paşa kabinesi zamanında 9. Kafkas Fırkası Komutanlığı’na atandı. 27 Eylül 1920’de Ermenistan üzerine yapılan işlemde başarı kazandı. Başarısı nedeniyle 6 Aralık 1920‘de Albaylığa yükseltildi.
1921 seneyi başında Doğu Cephesi’nden Batı Cephesi’ne, Kolordu Komutanı yetkisi ile Kocaeli Kumandanlığı’na atandı. II. İnönü Muharebesi‘ne Sağ Cenah Grubu Kumandanı ünvanı ile katıldı. 12. Grup Kumandanlığı ile Afyona nakledilerek Kütahya ve Eskişehir’in kurtarılma savaşlarına ve Sakarya Savaşı‘na katıldı. Bu sırada gösterdiği cesaretten dolayı “‘Deli” lakabıyla anılmaya başlandı. Özellikle cabancalarını dizlerine koyarak “Geri çekileni vururum” iletiyi vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla nam yaptı. Tekerrür Kocaeli Grup Kumandanlığı’na atandı. 26 Ağustos 1926’deki Büyük Taarruzda düşmanın kuzey grubuna, Gemlik, Mudanya, Bhatırlama istikametinde hamleler yaparak Yunan 11. Tümenini, tümenin komutanı Tümgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldı. Büyük Taarruz’da Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu.
Düşmanın Gemlik, Mudanya, Bhatırlama sahil şeridinden kaçmasını yasaklamak emeliyle çevirme vazifeini üstlendi. Albay Halit kumandasındaki birlikler, Gemlik ’deri başlayarak Bhatırlama ’ya kadar olan sahil şeridinde düşmana tek kaçış noktası bırakmadı. Düşmana bir tek Kemalpaşa-İzmir byemininin sarih kaldığını Fahreddin Paşa ’dan bilen Mustafa Kemal Paşa, şerefle gülerek, “Bu kesinlikle bizim Deli Halit ’in işidir” dedi.
Böylece, düşmanın bu bölgeden silinip yok edilmesi sağlandı. Galibiyetin ardından Albay Halit, gösterdiği bu üstün başarılar nedeniyle Paşa rütbesine yükseltildi. Halit Paşa, Mirliva 31 Ağustos 1922 tarihinde tümgeneral olduğunda henüz 39 yaşında idi.
Halit Paşa, muharebe alanlarında ikisi ağır olmak üzere 9 defa yaralandı. Sakarya muharebesinde beyninin yanına saplanan mermiyi hayatı boyunca taşıdı.
I. Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı sırasında Gümüş Liyakat, Gümüş İmtiyaz, Altın Liyakat, Altın İmtiyaz, 3.Rütbeden Kılıçlı Osmanlı ve İstiklal Madalyası ile Avusturya ve Afganistan’ında birer madalyasına sahiptir.
Kocaeli Grup Komutanı bulunduğu sırada TBMM‘nin II. Yarıyıl seçimlerine katıldı. 5 Temmuz 1923 tarihinde yapılan seçimde Ardahan‘dan milletvekili seçildi. 9 Şubat 1925’te Meclis koridorunda sırtından tabancayla vurulup 14 Şubat 1925 tarihinde 42 yaşında ölüm etti.
Öldürülmesi, TBMM ’de hakikatleşen ilk cinayettir. Cenazesi, İstanbul’un Eyüp semtinde defnedildi. Kabri 1988 senesinde Ankara‘daki Devlet Mezarlığı’na taşındı.
Olayda, milletvekili Ali Çetinkaya ile arasında yaşanan bir arbede sonrasında patlayan bir silahla vuruldu. Paşayı kimin vurduğu kesin olarak anlaşılamadı. Ancak Ankara Savcılığı Halit Paşa ’yı Ali Çetinkaya ’nın vurduğu kanaatine vardı; bir nefs-i müdafaa halinde olduğunu kabul ederek bu olaydan dolayı kovuşturma yapılmaması kararı verdi
Mudanya’dan, Kocaeli’ne, Kars’a, Artvin’den Gümüşhane’ye, Erzurum’dan İzmir’e, Tunceli’den İstanbul’a, Yemen’den Trablusgarp’a, cephe cephe koşuşturmuş bir komutandı Halit Paşa…
Vatanı için savaşan yiğit askerlere karşı baba gibi şefkatli, vatan hainlerine karşı ise son derece acımasız bir insandı Halit Paşa…
Düşmanlarını sağ tarafında taşıdığı “İffetli” diye adlandırdığı tabancasıyla, cepheden kaçan askerleri ise sol tarafında taşıdığı “İffetsiz” diye adlandırdığı tabancasıyla vurabilecek kadar kararlı bir askerdi Halit Paşa…
Cephede düşmanla savaşırken askerlerine “Oğlum vatan bizimdir, kaçan haindir…” diye haykıran cesur bir yürekti Halit Paşa…
