Edward William Charles Noel Biyografisi
Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizlerin Irak Komiseri tarafından Kürtlerin yaşadığı yerlerde tahlillerde bulunup ayaklanmalar çıkartmakla görevlendirilen İngiliz binbaşıdır.
Edward William Charles Noel, 14 Nisan 1886 tarihinde İngiltere ’de asilzade bir ailenin oğlu olarak doğmuştur.
İngiltere‘nin Hindistan ordusunda misyon yapan Edward William Charles Noel, 1915 Nisanında İran‘ın Ahvaz şehrine konsolos olarak sevk edildi. Burada misyonlu olduğu dört yıl boyunca bölgede yaşayan insanların kavmi orijinlerini analiz fırsatı oldu. İran’da Kürtçe bildi.
Mondros Ateşkesi sırasında Doğu Anadolu’da faaliyet göstermiş olan İngiliz istihbarat subayı Edward William Charles Noel, Kurtuluş Savaşı sırasında Bağdat‘a İngiliz İstihbarat Komiserliğinde görevlendirildi. 12 Mart 1919 tarihinde Kürtlerin yaşadığı yerlerde tahlillerde bulunup ayaklanmalar çıkartmakla görevlendirilen İngiliz binbaşıdır. Osmanlı’nın doğu vilayetlerinde Kürt aşiret reisleri ile görüşmeler yaptı.
Yüzbaşı Edward William Charles Noel, 3 Temmuz 1919 tarihinde Bağdat‘dan İstanbul’a geldi. Burada İngiliz Yüksek Komiseri Müsteşarı T.B. Hohler ve Kürtçü liderlerle görüşmeler yaptı. Noel’e Dahiliye Nazırı Âdil bey tarafından Osmanlı postahanelerinden parolalı telgraf çekebilmesine izin veren bir belge verildi.
Tom Hohler, İngiliz dışişlerindeki meslektaşı Telley’e yolladığı mektupta. Bağdat’dan İstanbul’a gelen Yüzbaşı Noel ile görüştüğünü, Noel’in bir Kürt Arabistanlı Lawrence olma tutkusunda olduğunu, Mezopotamya’da İngiliz kontrolünün kesin olduğunu, bunun bir doğu hududu olacağını ve bu surattan buradaki Kürt aşiret reisleri ile iyi geçinmek gerektiğini bildirir. Kürt ileri gelenleri ile yapılan buluşmada Noel’in öbür Kürtlerden ayrı olarak dikkat toplamadan bölgeye gitmelerini kararlaştırdıklarını rapor eder. Bu karara karşın, Tom Hohler, Yüzbaşı Noel’in büyük bir önlemsizlik yaptığını anlatır. Noel Kürt Kulübü’nün buluşmasına resmi üniforması ile gitmiştir. İngiliz Yüksek Komiser Müşaviri Hohler, meslektaşı Telley’e yolladığı raporunda Noel’in bu aldırışsız tutumundan yakınır.
Amiral Calthorpe’un 10 Haziran 1919 tarihinde Dışişleri Bakan Vekili Lord Curzon’a yazdığı telgrafta, Noel’in dikkat toplamamak için Kürt ileri gelenlerinden ayrı olarak bölgeye gideceğini ve ahaliyi Mustafa Kemal Paşa‘ya karşı ayaklandıracağını yazdı.
7 Eylül 1919 tarihinde Edward William Charles Noel, Bedirhan Aşiretinden Kâmuran, Celâdet ile Halep’te buluştu. Bölgede kendilerine bağlı aşiretlerden silahlı adamlar toplayarak Malatya‘ya geldiler. Malatya mutasarrıfı Halil ve Sivas yeni Valisi olarak ceddilen Harput Elazığ daha önceki Valisi Ali Galip bey bu grubu karşıladı. Malatya’daki Süvari Alayı’nın bu kalabalık grubu hapsetmeye kalkışmayıp İstanbul’a bildirdi.
Mustafa Kemal Paşa askerlikten ve 9. Ordu Müfettişliğinden ufalamış olmasına ve yetkisi olmadığı halde yalnızca Erzurum Kurultayı Kurul-i Temsiliye Başkanı sıfatı ile Sivas Kurultayını yasaklamak isteyen grubun üzerine askeri güçler sevk etti. Bunun üzerine Ali Galip bey, Edward William Charles Noel ve Bedirhan aşiretinden buluşmaya katılan bireyler kaçtı. Bu hadise tarihe Ali Galip Hadiseyi ismi ile geçti.
Daha evvelden Ali Galip bey‘in İstanbul Hükümeti tarafından görevlendirilmesi ile alakalı Teşkilat-ı Mahsusa Başkanı Albay Kara Nitelik Bey, Mustafa Kemal Paşa‘yı bilgilendirmişti.
Ancak 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa‘nın Albay Kara Nitelik Beyin haber vermesinden aylar evvel Ali Galip bey‘i fırça atması, Mustafa Kemal’in daha evvelden nizam ile alakalı istihbarat aldığına kanıt gösterilir.
19 Eylül 1919 tarihli Urfa’dan İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiserliğine yolladığı telgrafta, bölgede görüştüğü Kürt aşiretlerinin bir İngiliz işgalini iyi karşılayacaklarını söylediklerini, bölge popülasyonunun yüzde ellisinin Kürtlerden oluştuğunu, aşiretlerin bölgelerine bir Kürt vali soyulması gidişatında kendisinin btebaasına uyacaklarını ve Majesteleri Hükümetine de arkadaş olacaklarını bildirir
Anadili olan İngilizce haricinde Fransızca, Rusça, Farsça ve Kürtçe bilen Edward William Charles Noel, 21 Aralık 1919’da Binbaşı rütbesine yükseltildi ve aynı sene Üstün Hizmet Mükâfatı ile şereflendirildi. Irak‘ta 1938 senesine kadar bulundu.
Edward William Charles Noel, 10 Aralık 1974 tarihinde İngiltere ’de 88 yaşına can vermiştir.
Kitapları :
1999 – Kürdistan 1919: Binbaşı Noel’in Günlüğü Diary of Major Noel on
