Erkekler ve kadınlarda bir hayli etmene bağlı büyüyebilen kısırlığın altında uyuyan nedenler, bulguları ve rehabilitasyon usulleri hakkında bilgi.
12 ay süresince eşlerin rastgele bir doğum hakimiyet usulü kullanmamalarına karşın gebeliğin alana gelmemesine kısırlık inletilişte ismi verilir. Kısırlığa yol açabilecek çok sayıda psikolojik ve fiziksel neden bulunmaktadır. Kısırlık problemi olan çiftlerin takribî %85-90 ’ında mümkün bir neden ortaya konabilir. Uygun rehabilitasyon usulleri ile yeni veya pahalı değil uygun ! daha evvel gebelik alana gelemeyen çiftlerin %50-60 ’ında gebelik alana gelebilmektedir. Her hangi bir ilaç veya cerrahi rehabilitasyon usulü uygulanmadığı halde kısır çiftlerin %15-20 sinde gebelik alana gelmektedir. Kısırlığın neden olabileceği en ehemmiyetli problemler çocuk doğuramamamın ötesinde ev içi uyumsuzluklar, boşanmalar ve psikolojik meselelerdir.
Genel olarak ikiye ayrılır:
Primer infertilite: daha evvel gebelik geçirmemiş bir çiftin en az bir sene süresince rastgele bir biçimde korunmamalarına karşın gebeliğin alana gelmemesine,Sekonder infertilite: daha evvel gebelik geçirmiş bir çiftin tekerrür gebelik alana getirememesine verilen isimlerdir.
Tüm kısırlıkların takribî olarak %30-40 ı erkekten kaynaklanmaktadır. Erkekte kısırlığa neden olabilen etkenler: retrograd ejakülasyon meninin geri kaçması ?, impotans, hormon noksanlığı, çevresel pisleyiciler, cinsel yolla bulaşan hastalık sonrası problemler, sperm sayısında eksilme. Marijuana, simetidin, spironolakton, nitrofurantoin gibi madde ve ilaçlar da erkeklerde kısırlığa neden olabilir.
Kadında kısırlığa neden olabilecek nedenler: cinsel yolla bulaşan hastalık sonrası problemler, endometriozis, ovülasyon yumurtlama bozuklukları, noksan beslenme, hormon balanssızlıkları, over kistleri, pelvik enfeksiyon, urlar, iç cinsel uzuvlarda meseleler. Kısırlıkların %40-50 si kadınlardaki problemlerden kaynaklanmaktadır.
Kısırlığın takribî %10-30 u da çiftlerin her ikisinden kaynaklanıyor olabileceği gibi, her hangi bir neden de bulunamayabilir.
Takribî olarak eşlerin %10-20 si bir sene süresince gayret tüketmelerine karşın gebelik hakikatleşmeyebilmektedir. En az bir sene süresince gebelik için çabalamak gerektiği unutulmamalıdır; 30 yaşın altındaki eşlerin her biri kumpaslı olarak cinsel ilişkide bulunan sıhhatli eşlerde bir ay içerisinde gebelik büyüme ihtimali %25-30 ortamındadır. Bir kadın için azami doğurganlık yaşı 20 ’li yaşların ilk seneleridir. 30 yaşın üzerindeki kadınlarda özellikle de 35 yaşın üzerinde ise hamile kalma ihtimali ayda %10 un altına düşer.
Yaşla alakalı faktörlere ilave olarak, kısırlık tehlikeyi alttaki vaziyetlerde çoğalır:
Birden fazla şahıs ile cinsel ilişkisi olmak cinsel yolla bulaşan hastalıkların tehlikeyi de çoğalırCinsel yolla bulaşan hastalığı olmak / geçirmekPelvik inflamatuvar hastalık geçirmek her hastalık geçiren 100 kadından %10-15 inde kısırlık büyüyebilmektedirErkeklerde orişit veya epididimit geçirmeErkeklerde kabakulakErkeklerde varikoselDietil-tarz bestrol adlı ilacın bir sebeple kullanılmasıKadınlarda beslenme bozukluklarıOvülasyonsuz yumurtasız adet görmeEndometriozisMiyom myom veya servikal tıkanıklıkKronik hastalıklar şeker hastalığı gibi
Korunma
Kısırlık sıklıkla cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilişkili olduğundan, tehlikesiz seks alışkanlıklarının edinilmesi gelecekteki kısırlık gidişatını eksiltmede tesirli bir yol olabilir. Gonore ve klamidya enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilişkili infertilitenin en sık iki sebebidir. Bu hastalıklar sıklıkla bulgu vermez, ancak ileride salpinjit veya pelvik inflamatuvar hastalık büyüme ihtimali yüksektir. Salpinjit ve pelvik inflamatuvar hastalık gibi inflamasyonla izleyen hastalıklar fallop tüplerinde yapışkanlığa neden olarak öncelikle faize hünerini eksiltirler, sonrasında infertiliteye ve daha ileride palavracı hamileliklere ektopik hamilelik neden olurlar.
Bazı doğum hakimiyet usullerinin ileride kısırlık alana getirme ihtimali değişiklerine göre daha yüksektir: misalin rahim içi vasıta RİA gibi. RİA daha evvel çocuk doğurmayan kadınlarda önerilmemektedir. RİA kullanmayı seçim edecek kadınlar, kullanım sonrası kısırlık büyüme tehlikesini göz arkasını etmemelidirler.
Belirtiler
Hamile kalamamaÇocuk sahibi olamamaya bağlı muhtelif duygusal problemler
Tanı
Tanıda eşlerin beraber muayenesi ve değerlendirilmesi temeldir. Tanı emeli ile yapılabilecek testler şöyle sıralanabilir:
Sperm meni incelemeyi: 2-3 günlük cinsel ilişkiden sonra misal bir araya gelir ve sperm sayısı, hareketliliği ve biçimleri incelenir.Bazal beden ısısının ölçümü: her sabah yataktan kalkmadan evvel kadının beden ısısı ölçülür, 0.5-1.0 kadar yükselme kollandığında yumurtlama olduğu düşünülebilir.Adet kanaması sırasında servikal mukusun akıntının kaliteyi takip edilir nemliliği, gerilebilirliği; kayganlığı çoğalmış mukus ovülasyon yarıyılını düşündürür.Post-koital test cinsel ilişki sonrası testi: sperm ile servikal akıntı arasındaki etkileşimin araştırılması emeli ile yapılır. Cinsel ilişkiden 2-8 saat sonra kadından servikal akışkan misali alınır.Kanda progesteron hormonu ölçümüEndometrial biyopsiTestis biyopsisi seyrek gerekirİdrarda luteinize edici hormon LH ölçümü bu operasyon hazır kitlerle evlerde yapılabilir: ovülasyon zamanını hipotez etmek ve buna uygun cinsel ilişki zamanını tanımlamak için kullanılır.Kan hormon testleri eşlerin her birindeHisterosalpingografi HSG : röntgende görülebilen boyar madde verilerek serviks, uterus rahim ve fallop tüplerinin vaziyeti incelenir.Pelvik boşluğun görüntülenmesi için laparoskopi karnın operasyonla açılarak araştırılmasıKadınlarda şayet kist varsa pelvik muayene
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, kısırlığın sebebine bağlı olarak farklılık gösterir. Kolay bir bilgilendirmeden ilaç kullanımına ve in vitro fertilizasyon ismi verilen oldukça karmaşık usullere kadar farklı rehabilitasyon usulleri kullanılabilir.
Eşlerle olayın psikolojik ve duygusal istikametlerini konuşmak ve tartışmak son derece ehemmiyetlidir. Yeni rehabilitasyon usulleri açıklandıkça kısırlık problemi olan çiftlerde yeni ümitlerin alana gelmesi ve neticesinde bazı çiftlerin bu usullerden fayda görmemesi neticeyi yeni psikolojik kasvetlerin büyümesi muhtemeldir. Kısırlık mevzusunda milli seviyede faaliyet gösteren kuruluşlara danışılması, kısırlık problemi yaşayan çiftlerin takat arayışlarının suiistimal edilmemesi açısından ehemmiyetlidir.
