1 Mayıs tarihinde yaşanan doğumlar, vefatlar ve ehemmiyetli olaylar, “Tarihte bugün ne oldu?” başlığı ile yurttaşlar tarafından büyük bir merakla inceleniyor. Peki, tarihte bugün ne oldu 1 Mayıs ? 1 Mayıs’ta ne oldu? Kim doğdu, kim can verdi? Ayrıntılar haberimizde…
• 1776 – İlluminati, Adam Weishaupt tarafından heyetti.
• 1786 – Wolfgang Amadeus Mozart’ın Figaro’nun Düğünü isimli operası ilk defa sahnelendi.
• 1840 – “Penny Black” olarak da öğrenilen ilk yapıştırılabilen resmi posta pulu, Birleşik Kraliyet’ta tedavüle çıktı.
• 1869 – Folies Bergère isimli ünlü müzikhol, Paris’te açıldı.
• 1886 – Amerika Birleşik Devletlerinin Chicago kentinde emekçiler 8 saatlik iş günü için genel greve gittiler. Polisin ateş açması neticeyi, çok sayıda emekçi can verdi ve yaralandı. Emekçi liderlerinden Albert Parsons, August Spies, Adolph Fischer ve George Mani sahte şahitler ve delillerle 11 Kasım 1887 tarihinde idam edildi.
• 1889 – 1 Mayıs, emekçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.
• 1889 – Alman ilaç firması Bayer, Aspirini üretti.
• 1900 – Utah’ta bir maden kazasında 200 şahıs can verdi.
• 1906 – Türkiye’de günümüzde öğrenilen ilk 1 Mayıs İzmir’de kutlandı.
• 1909 – Üsküp’te 1 Mayıs aktiflikleri tertip edildi.
• 1909 – Selanik’te Selanik Sosyalist Emekçi Federasyonu tarafından teşkilatlanan 1 Mayıs aktiflikleri tertip edildi.
• 1912 – İstanbul’da Osmanlı Sosyalist Fırkası tarafından 1 Mayıs faalliği tertip edildi.
• 1918 – Brest Litovsk Barış Antlaşması sonrası Alman birlikleri Don Sovyet Cumhuriyeti’ne girdi.
• 1921 – Tersane Emekçileri, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutladı. İştirakçi Hilmi önderliğinde Sosyalist Fırka’nın tertip ettiği 1 Mayıs’a emekçiler kızıl bayraklarla katıldı ve Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Bakiye Tepesi’ne kadar yürüdüler.
• 1922 – Ankara’da Türkiye Millet İştirakiyyun Fırkası’nın örgütlediği İmalat-ı Harbiye emekçileri arasında 1 Mayıs tertip edildi. Aynı zamanda Sovyet Elçiliği’nde de kutlandı.
• 1923 – İstanbul’da tütün emekçileri, askeri fabrika ve demiryolu emekçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane emekçileri 1 Mayıs’ı caddede kutladılar. “Yabancı firmalara el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta tatili”, “Hür Sendika ve Grev Hakkı” pankartlarını taşıdılar.
• 1925 – Kıbrıs, Birleşik Kraliyet kolonisi oldu.
• 1925 – Takrir-i Sükun Kanunu’yla her türlü şov ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi.
• 1927 – Adolf Hitler idaresindeki Nazi Partisi, Berlin’de ilk defa miting yaptı.
• 1930 – Artık cüce Gezegen sınıfında sayılan Plüton gezegeni resmen adlandırıldı. Gezegen, 18 Şubat 1930’da keşfedilmişti.
• 1931 – New York’taki Empire State Building hizmete girdi.
• 1933 – Almanya’da 1 Mayıs, o günü tatil ve “Milli Emekçi Günü” bülten eden iktidardaki Nazi Partisi’nin dayanağıyla ve ihtişamlı merasimlerle kutlandı. Ertesi gün, tüm sendika merkezleri işgal edildi, varlıklarına el konuldu ve sendika liderleri hapsedildi.
• 1935 – Aydın demiryolu, hükûmetçe satın alındı.
• 1940 – 1940 Yaz Olimpiyat Oyunları savaş suratından iptal edildi.
• 1940 – İstanbul’da bar ve cümbüş yerlerinde çalışan 107’si Macar 162 “sanatkâr”in bir hafta içinde Türkiye’yi terk etmesi istendi.
• 1941 – İktidarda yozlaşmayı anlatan ve asrın en iyi filmi olarak kabul edilen, Orson Welles’in idarediği Vatandaş Kane filmi ilk defa gösterildi.
• 1944 – Tokat’ta Gürmenek Barajı açıldı.
• 1945 – Alman Nazi Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, Sovyet Birlikleri Berlin’e girerken karısını ve altı çocuğunu öldürerek intihar etti.
• 1945 – II. Dünya Savaşı’nın sonu: Zafer Bayrağı, Berlin’deki Reichstag binası üzerine göndere çekildi.
• 1948 – Kore Demokratik Millet Cumhuriyeti Kuzey Kore resmen heyetti. Kim Il-sung, ilk Devlet Başkanı oldu.
• 1948 – Hürriyet gazetesi, Sedat Simavi tarafından İstanbul’da heyetti.
• 1956 – Jonas Salk’ın geliştirdiği çocuk felci aşısı kullanılmaya başlandı.
• 1959 – CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, Uşak’ta, sayıları bine yanaşan kalabalığın hamlesine uğradı. İnönü, atılan taşla yaralandı.
• 1960 – Soğuk Savaş: U-2 Krizi – Francis Gary Powers’ın kullandığı Amerikan Lockheed U-2 casus uçağı, Sovyetler Birliği üzerinde düşürülünce diplomatik bir krizi başlattı.
• 1964 – Türkiye Radyo Televizyon Müesseseyi Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, özel yasayla özerk bir kamu tüzel şahsiyetine sahip olarak heyetti.
• 1967 – Elvis Presley, Priscilla Beaulieu ile Las Vegas’ta evlendi.
• 1968 – Hürriyet Haber Ajansı HHA heyetti.
• 1971 – Başbakan Nihat Erim, Anayasa için, “Türkiye böyle bir lüksü kaldıramaz” dedi.
• 1972 – Kuzey Vietnam Birlikleri, Quang Tri’yi ele geçirdi. Amerika Birleşik Devletleri ile savaşta ele geçirdiği bu ilk büyük kent, Kuzey Vietnam’ın tam eyalet üzerinde hakimlik kurmasını sağladı.
• 1976 – 50 senelik aradan sonra 1 Mayıs Emekçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan büyük bir mitingle kutlandı. DİSK’in tertip ettiği 1976 1 Mayıs’ı, Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.
• 1976 – Paris-İstanbul seferini yapan “İzmir” uçağı Zeki Ejder isimli Türk tarafından Marsilya’ya kaçırılmak istendi.
• 1977 – İstanbul Taksim Meydanı’nda kutlanan 1 Mayıs Emekçi Bayramı kutlamaları sırasında yaşanan olaylarda 34 şahıs can verdi, 136 şahıs yaralandı. Olay, tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.
• 1979 – İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve caddeye çıkma yasağı getirildi. Caddeye çıkan Türkiye Emekçi Partisi TİP Genel Başkanı Behice Boran ve 1000’e yakın şahıs gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye Emekçi Partili 6 Mayıs’ta hapsedildi. DİSK’e bağlı bir grup sendika ise İzmir’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı.
• 1980 – 12 Eylül darbesinden evvel son “yasal” 1 Mayıs kutlamaları yapıldı. Sıkıyönetim altındaki İstanbul, Ankara ve İzmir’de şovlar yasaklandı. DİSK, Mersin’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı. 12 Eylül 1980 askerî darbesinden sonra, o zamana kadar “Bahar Bayramı” ismiyle resmi tatil günü olan 1 Mayıs, çalışma günleri arasına dahil edildi.
• 1982 – Arjantin, Birleşik Kraliyet’a ait Falkland Adaları’na asker çıkardı. Britanya, Arjantin güçlerine karşı atağa geçti.
• 1984 – Devlet Güvenlik Duruşmaları sekiz şehirde misyona başladı.
• 1985 – Tokat’ta, Tekel Sigara Fabrikası heyetti.
• 1988 – sosyalist feminist Kaktüs mecmuası yayına başladı. Mecmuanın yazarları, Gülnur Savran, Nesrin Tura, Sedef Öztürk, Banu Paker, Şahika Yüksel, Aksu Bora, Nural Yasin, Ayşegül Berktay, Özden Dilber, Nalan Akdeniz, Fadime Tonak’tı. Mecmua Eylül 1990’a dek 12 sayı yayımladı.
• 1989 – İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 karakter grup, polis tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı isimli genç bir gün sonra can verdi. 400’ü aşkın gösterici gözaltına alındı.
• 1990 – İstanbul’un muhtelif mahallelerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 şahıs yaralandı, 2 bin şahıs gözaltına alındı. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.
• 1991 – Vakıfbank, İsviçre’de bastırdığı 2 gram ağırlığında ve 999.9 saflığındaki ‘Maşallah’ altınını piyasaya sürdü. Altın, Vakıfbank şubelerinde 128 bin liradan satışa sunuldu.
• 1993 – Aydınlık mecmuası heyetti.
• 1994 – İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra parçalayan gruplar, polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat Ulusçu Parti milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yedi. İki gün sonra, milletvekili Salman Kaya’yı vuran 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar misyondan alındı.
• 1995 – Hırvatistan Ordusu, Batı Slavonya’yı geri almak için Bljesak Operasyonu’nu başlattı.
• 1996 – İstanbul Kadıköy’de 1 Mayıs Emekçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda Dursun Adaba?, Hasan Albayrak ve Levent Yalçın adlı 3 şahıs can verdi. Olaylar sırasında gözaltına alınan, “Dördüncü Sol İnşa Teşkilatı” adlı teşkilatın militanı Akın Rençber adlı bir genç, gördüğü eziyetler neticeyi 20 Mayıs’ta can verdi.
• 1999 – Amsterdam Antlaşması yürürlüğe girdi.
• 1999 – Türkiye Radyo Televizyon Kurumu internet sitesi türkiye radyo televizyon kurumu.net.tr yayına başladı.
• 2000 – Türk Hava Güçleri; ilk hamle, arama ve kurtarma helikopteri olan ve Fransız Eurocopter firmasınca üretilen bir adet AS 532 Cougar AL helikopterini teslim aldı.
• 2002 – Galatasaray ile Leeds United ekipleri arasındaki futbol maçı evvelinde, 2 İngiliz taraftarın vefatıyla sonuçlanan olaylara ait davada, maznun Ali Ümit Demir 15 sene ağır mapus, 6 maznun da 3 ay yirmişer gün mapus cezasına çarptırıldı.
• 2003 – Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush, Irak’taki muharebelerin son bulduğunu açıkladı.
• 2003 – Bingöl’de alana gelen 6,4 büyüklüğündeki zelzelede; 176 şahıs can verdi, 521 şahıs da yaralandı.
• 2004 – On ülke AB’ye katıldı: Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya.
• 2006 – Amerika Birleşik Devletleri tarihinin en büyük grevlerinden birine şahit oldu. Muhacir yasası protesto edildi.
• 2006 – Porto Riko Hükûmeti parasal kasvet sebebiyle, tüm Hükûmet kuruluşlarını ve mektepleri kapattı.
• 2008 – Türkiye’de 1 Mayıs Emekçi Bayramı’nı Taksim Meydanı’nda kutlamak isteyen emekçi sendikaları ile onlara izin vermeyen yürütme uzvu arasında yaşanan gerginlik caddelere yansıdı. Sabah 06:30’dan itibaren Şişli ve etrafında bir araya gelen gruplara, polisin müdahalesi biber gazı, gaz bombası, cop, panzer, sapan ve tazyikli boyalı suyla oldu. CHP milletvekili Mehmet Ali Özpolat, bunalan biber gazı sebebiyle kalp spazmı geçirdi. Pek çok teşkilat abonesi olan veya olmayan yurttaş, ağır yaralarla hastaneye kaldırıldı ve geçici sakatlıklar yaşadı. Gün içinde DİSK, insanların can vermesinden korktuğu için, Taksim hedefini bıraktı.
• 2009 – 31 sene sonra resmi olarak 5 bin karakter bir grup, DİSK organizasyonuyla 1 Mayıs kutlamaları için Taksim’e çıktı.
• 2009 – 60. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti’nde kabine revizyonuna gidildi.
• 2010 – 32 sene sonra Taksim’de ilk defa izinli olarak 1 Mayıs kutlamaları yapıldı.
• 2016 – Nail Mavu? adlı yurttaş saat 11:00 sıralarında TOMA’nın çarpması neticeyi can verdi.
DOĞUMLAR
• 1672 – Joseph Addison, İngiliz sınama yazarı, şair ve siyasetçi ö. 1719
• 1769 – Arthur Wellesley, Britanyalı asker ve devlet adamı ö. 1852
• 1825 – Johann Jakob Balmer, İsviçreli matematikçi ve matematiksel fizikçi ö. 1898
• 1857 – Theo van Gogh, Hollandalı sanat simsarı ö. 1891
• 1883 – Drastamat Kanayan, Rus asker ö. 1956
• 1878 – Mehmet Kâmil Berk, Türk tıp hekimi Mustafa Kemal Atatürk’ün hekimlerinden ö. 1958
• 1900 – Ignazio Silone, İtalyan yazar ö. 1978
• 1908 – Giovanni Guareschi, İtalyan espri yazarı ve karikatürist Don Camillo’nun yaratıcısı ö. 1968
• 1909 – Yannis Ritsos, Yunan şair ö. 1990
• 1910 – Behice Boran, Türk siyasetçi ve sosyolog ö. 1987
• 1910 – Nejdet Sançar, Türk eğitimci ve yazar ö. 1975
• 1912 – Otto Kretschmer, Alman donanmasında kaptan ö. 1998
• 1915 – Mina Urgan, Türk yazar, filolog, profesör ve tercüman ö. 2000
• 1916 – Glenn Ford, Amerikalı aktör ö. 2006
• 1919 – Dan O’Herlihy, İrlandalı sinema oyuncusu ö. 2005
• 1923 – Joseph Heller, Amerikalı hiciv ve kısa hikâye yazarı ö. 1999
• 1925 – Gabriele Amorth, İtalyan rahip ve din adamı ö. 2016
• 1931 – Mehmet Aslan, Türk oyuncu, senaryocu ve rejisör ö. 1987
• 1936 – Dilbar Abdurahmanonova, Sovyet-Özbek kemancı ve orkestra şefi ö. 2018
• 1941 – Asşehir Ender, Kıbrıslı iş adamı
• 1941 – Nurhan Damcıoğlu, Türk kantocu, ses sanatçısı ve tiyatro, sinema oyuncusu
• 1953 – Necati Bilgiç, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu
• 1954 – Menderes Samancılar, Türk sinema ve dizi oyuncusu
• 1955 – Julie Pietri, Fransız şarkıcı
• 1956 – Coşkun Aral, Türk uluslararası savaş resimcisi, gezgin, gazeteci, serüven insanı, dokümansal üretimcisi
• 1958 – Hulki Cevizoğlu, Türk gazeteci, yazar ve televizyon programcısı
• 1961 – Ziya Selçuk, Türk eğitimci ve Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanı
• 1962 – Yannis Saoulis, Yunan şarkıcı, bestekar
• 1963 – Erkan Mumcu, Türk siyasetçi, T.C Kültür ve Turizm daha önceki bakanı, Anavatan Partisi daha önceki genel başkanı
• 1964 – Birol Güven, Türk film üretimcisi, senaryo yazarı ve rejisör
• 1971 – Didem Akın, Türk basketbol oyuncusu ve menajer
• 1971 – Hasret Gültekin, Türk bağlama virtüözü, şarkıcı, bestekar, söz yazarı ve imalci ö. 1993
• 1972 – Julie Benz, Amerikalı oyuncu
• 1973 – İsmail Sancak, Türk dokümansal rejisörü
• 1973 – Oliver Neuville, Alman futbolcu
• 1975 – Marc-Vivien Foé, Kamerunlu millî futbolcu ö. 2003
• 1975 – Murat Han, Türk dizi ve sinema oyuncusu
• 1978 – Orhan Can Vermez, Türk şarkıcı, bestekar, söz yazarı, aranjör ve sunucu
• 1980 – Dilek Çelebi, Türk tiyatro oyuncusu
• 1982 – Mark Farren, İrlandalı daha önceki futbolcudur d. 2016
• 1982 – Mehmet Muş, Türk siyasetçi ve ekonomist
• 1983 – Alain Bernard, Fransız yüzücü
• 1983 – Park Hae-jin, Güney Koreli oyuncu
• 1983 – Anna Litvinova, Rus top model ö. 2013
• 1988 – Anushka Sharma, Bollywood filmlerinde rol alan Hint oyuncu ve imalci
• 1992 – Ahn Hee-yeon, daha çok öğrenilen sahne ismiyle Hani, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
• 1993 – Jean-Christophe Bahebeck, Fransız millî futbolcudur.
• 2004 – Charli D’Amelio, TikTok’ta video oluşturan Amerikan sosyal medya karakteri ve dansçısıdır
VEFATLAR
• 408 – Arcadius, Doğu Roma İmparatoru d. 377/378
• 1555 – Papa II. Marcellus, 5 Nisan-1 Mayıs 1555 arasında 20 gün kadar gayet kısa bir yarıyılda Papalık yapmıştır d. 1501
• 1572 – V. Pius, 1566-1572 arasında papa d. 1504
• 1700 – John Dryden, İngiliz şair, eleştirmen, tercüman ve reyin yazarı d. 1631
• 1731 – Johann Ludwig Bach, Alman bestekar ve kemancı d. 1677
• 1813 – Jean-Baptiste Bessières, Napolyon Dönemi’nde Fransa mareşali ve Birinci Fransa İmparatorluğu’nda Dük unvanına sahip askeri lider d. 1768
• 1850 – Henri Marie Ducrotay de Blainville, Fransız zoolog, herpetolog ve anatomist d. 1777
• 1873 – David Livingstone, İskoç misyoner ve kâşif d. 1813
• 1899 – Ludwig Büchner, Alman düşünür ve yazar d. 1824
• 1904 – Antonín Dvorák, Çek geç romantik yarıyıl, klasik batı müziği bestekarı ve keman ve org virtüözü d. 1841
• 1920 – Margaret, İsveç Veliaht Prensesi ve Scania Düşesi d. 1882
• 1937 – Eugene Doherty, İrlandalı bir Cumann na nGaedheal siyasetçi d. 1862
• 1945 – Joseph Goebbels, Nazi Almanyası siyasetçisi ve Propaganda Bakanı intihar d. 1897
• 1945 – Magda Goebbels, Joseph Goebbels’in eşi d. 1901
• 1950 – Memmed Said Ordubadi, Azerbaycan yazar, şair, reyin yazarı ve gazeteci d. 1872
• 1969 – İmran Öktem, Türk hukukçu ve daha önceki Yargıtay Başkanı d. 1904
• 1976 – Aleksandros Panagulis, Yunan siyasetçi ve şair d. 1939
• 1978 – Aram Khachaturian, Ermeni asıllı Sovyet bestekar d. 1903
• 1979 – Morteza Motahhari, İranlı alim, din alimi, feylesof, üniversite hocası ve siyasetçi d. 1920
• 1984 – Jüri Lossmann, Eston uzun mesafe koşucusu d. 1891
• 1988 – Altan Erbulak, Türk karikatürist, oyuncu ve gazeteci d. 1929
• 1993 – Pierre Bérégovoy, Fransız siyasetçi ve daha önceki Başbakan d. 1925
• 1994 – Ayrton Senna, Brezilyalı Formula 1 kaptanı d. 1960
• 2003 – Elizabeth Ann Hulette, Miss Elizabeth ön ismiyle tanınan Amerikalı profesyonel pehlivan d. 1960
• 2010 – Helen Wagner, Amerikalı oyuncu d. 1918
• 2012 – Cüneyt Türel, Türk Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı d. 1942
• 2013 – Kris Kross, Amerika Birleşik Devletlerinde 1990’ların başında heyetmuş olan bir hip hop müzik grubudur d. 1978
• 2014 – Assi Dayan, İsrailli imalci, rejisör, senaryocu ve oyuncu d. 1945
• 2015 – Dave Goldberg, Amerikalı iş adamı d. 1967
• 2015 – Grace Lee Whitney doğum ismi: Mary Ann Chase, Amerikalı oyuncu d. 1930
• 2015 – Elizabeth Whittall, Kanadalı yüzücü d. 1936
• 2016 – Jean-Marie Girault, Fransız siyasetçi ve bürokrat d. 1926
• 2016 – Solomon W. Golomb, Amerikalı matematikçi ve mühendis d. 1932
• 2016 – Madeleine LeBeau, Fransız oyuncu d. 1923
• 2017 – Katy Bødtger, Danimarka’lı kadın şarkıcıdır d. 1932
• 2017 – Yisrael Friedman, İsrailli haham ve eğitimcidir d. 1923
• 2017 – Pierre Gaspard-Huit, Fransız rejisör ve senaryocu d. 1917
• 2018 – Javier Aller, İspanyalı oyuncu d. 1972
• 2018 – Elmar Altvater, Alman siyasetbilimci, akademisyen ve yazardır d. 1938
• 2018 – Max Berrú, Ekvadorlu-Şilili şarkıcı ve müzisyendir d. 1942
• 2018 – Pavel Pergl, Çek daha önceki futbolcudur d. 1977
• 2019 – Issa J. Boullata, Filistinli eğitimci, tercüman ve yazar d. 1928
• 2019 – Alessandra Panaro, İtalyan oyuncudur d. 1939
• 2019 – Arvi Parbo, Estonya doğumlu Avustralyalı iş adamı ve idareyici d. 1926
• 2019 – Beatrix Philipp, Alman siyasetçidir d. 1945
• 2023 – Allah Yar Ansar, Pakistanlı siyasetçi d. 1943
• 2023 – Silvia Legrand, Arjantinli oyuncu d. 1927
• 2023 – África Lorente Castillo, Fas doğumlu İspanyalı siyasetçi ve aktivist d. 1954
• 2023 – Antonina Rıjova, Daha Önceki bir Sovyet voleybolcu d. 1934
• 2023 – Fernando Sandoval, Brezilyalı sutopu oyuncusu d. 1942
