Adnan Ötüken Biyografisi
Türk Millî Kütüphanesi’nin kurucularındandır.
Adnan Ötüken, 1911 senesinde Manastır ’da doğmuştur. Bütün ismi Adnan Cahit Ötüken ’dir. Babası Hekim Binbaşı Ali Naşit Bey, annesi Manastırlı avukat Yusuf Efendi’nin kızı Lütfiye Hanım’dır. 7 yaşında iken babası I. Cihan Harbi dolayısıyla gönderildiği Kafkasya cephesinde şehit düşen Tabib Binbaşı Ali Naşit Beğ idi. Babası can verince İstanbul ’a taşındılar. Kadıköy Osmangazi Numune Mektebinde okuduktan sonra 1928 senesinde Kadıköy Orta Mektebinden mezun oldu. 1931 senesinde de İstanbul Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji ve Fransızca bölümlerinden 1935 senesinde mezun oldu.
Üniversitede iken bazı özel liselerde edebiyat öğretmenliği Almanya ’da öğrenci iken de Cumhuriyet gazetesi muhabirliği yaptı.
Adnan Ötüken, üniversiteyi bitirdiği 1935 senesinde, Prof. Helmutt Ritter başkanlığında oluşturulan Kütüphaneler Tasnif Komisyonu ’nun kâtipliğine atandı ve orada dokuz ay çalıştı. Edebiyat hocai olarak Yozgat Lisesi ’ne ceddildiği 1936 senesinde ise, açılan imtihanı kazanarak, kütüphanecilik eğitimi almak üzere, Avrupa ’ya gönderildi. Onun Kütüphaneler Tasnif Komisyonu ’ndaki misyona ceddilmesinde iyi yabancı dil Fransızca bilmesinin ve Edebiyat Fakültesi Türkiyat Bvefatında, bitirme tezi mevzusu olarak seçtiği “Atasözleri”ni derlemek için birçok İstanbul kütüphanesinde çalışmış ve oralarda tanınmış olmasının payı büyük olsa gerektir.
Adnan Ötüken, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk senelerinde Batılı ülkelerin kütüphanecilik deneyimlerinden faydalanmak ve kütüphanecilik eğitimi görmek üzere 1936 senesinde Avrupa ’ya gönderilen üç kişi arasında yer aldı ve kütüphanecilik öğrenimi için Almanya’ya gönderildi ve Berlin Devlet Kütüphanesi ’nde dört sene kütüphanecilik eğitimi gördü. Ayrıca Leipzig Deutsche Bücherei ve öbür Alman kütüphanelerindeki iş uygulamalarına katılarak bilgi ve görgüsünü geliştirdi. 1939 senesinin Haziran ayında Almanya’dan dönünce İstanbul Edebiyat Fakültesi ’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bvefatı asistanlığına atandı. Üç ay sonra askere gitti ve iki sene süren yedek subaylık hizmetinden sonra, asistanlığa dönmedi. 1 Ekim 1941 tarihinde Maarif Vekâleti Neşriyat Müdürlüğü’ne atandı. Yoğun bir yayıncılık etkinliği içine girdiği bu misyonda büyük başarılar göstererek beş buçuk sene çalıştı.
Millî Kütüphane ’yi kurma çalışmalarının ilk adımını da orada attı. Bu emelle oluşturduğu “Millî Kütüphane Hazırlık Bürosu”nda yoğunlaşabilmek için, kendisini 21 Aralık 1946 tarihinde başında bulunduğu müdürlüğe bağlı bir şube müdürlüğü ’ne soydurtarak, Maarif V. Neşriyat Müdürlüğü ’nü bıraktı ve Bakanın izni ile aynı bakanlıkta, resmîliği bulunmayan bir “Büro”nun “şef”i olarak çalışmağa başladı.
Adnan Ötüken ’in yoğun çalılmaları ile Millî Kütüphane, 16 Ağustos 1948 günü Türk halkının hizmetine açıldı ve 29 Mart 1950 tarihinde çıkan ‘kuruluş Yasayı ’ ile de resmîlik kazandı.
Adnan Ötüken, 1946-1957 seneleri arasında milli kütüphane müdürlüğü yaptı. 1957 senesinde Kültür Ataşesi ve Öğrenci müfettişi olarak gittiği Almanya’dan 1960 senesinde dönünce aynı misyona yeniden atandı. 8 Nisan 1965 tarihinde ilk Kültür Müsteşarı oldu. Adnan Ötüken, ilki 11 sene, ikincisi 5 sene olmak üzere 16 sene milli kütüphane müdürlüğü yaptı.
3 Ağustos 1967 tarihinde Ankara Yüksek Hoca Mektebi’na edebiyat hocai olarak atandı. Bir ara Kız Teknik Yüksek Hoca Mektebi ’nda da dersler verdi.
1960 senesinde ek görevli olarak başladığı Ankara Namık Kemal Orta Mektebi Almanca öğretmenliğini de, emekli olduğu 1971 senesine kadar sürdürdü.
1942 senesinde kütüphanecilik konusundaki ilk kurs niteliğinde eğitimi Ankara’da başlatmıştır. 1954-1955 öğretim senesinde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi’ne bağlı Kütüphanecilik Enstitüsü kurulmasına öncelik etti ve ilk yarıyılında derslerin büyük bvefatını tek başına verdi. 1964 senesinde İstanbul Üniversitesi’nin kütüphaneciliği lisans düzeyinde eğitime başlamasında liderlerden oldu.
1949 senesinde kurulan Türk Kütüphaneciler Derneği’nin kuruluşunda da önemli rol oynadı ve ilki 1952 senesinde yayımlanan “Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni’nin” editörlüğünü yaptı.
1942-1957 seneleri arasında Ankara Radyosunda “Kitap Saati” isimli programını hazırlayıp sunmuştur. Ötüken’in “Kütüphaneciliğimiz İçin” ve “Dünya Edebiyatından Çeviriler Klasikler Bibliyografyası 1940-1950” isimli kitapları bulunmaktadır.
Adnan Ötüken, 1971 senesinde emekli oldu ve bir sene sonra 1972‘de kalp krizinden ölüm etti. Vefatından sonra ismine Ankara Kızılay’da bulunan Milli Kütüphane’nin ismi “Adnan Ötüken Şehir Ulus Kütüphanesi” olarak değiştirildi.
Adnan Ötüken, 1936 senesinde hoca Sabiha Aybar ile evlendi. 1940 senesinde ilk kızı Deniz, 1945 yılındaysa ikinci kızı Yıldız dünyaya gelir.
Adnan Ötüken, 2 Mart 1972 tarihinde İstanbul ’da 61 yaşında kalp krizi neticeyi can vermiştir.
Kitapları :
1979 – Kütüphaneciliğimiz İçin
1968 – Türk Dilinin Başına Gelenler
1968 – Türkiye Radyo Televizyon Kurumu İçin Türkçe Dersleri
1949 – Dünya Edebiyatından Çeviriler Klasikler Bibliyografyası 1940-1948
1947 – İstanbul Üniversitesi Yayınları Bibliyografyası 1933-1945 Türker Acaroğlu ile
1946 – Seçme Yapıtlar Bibliyografyası 1942-1945
1941 – Üniversite Yayınları Bibliyografyası
1940 – Bibliyotek Bilgisi ve Bibliyografi
