Efraim Kişon Biyografisi
Efraim Kişon, Dünyanın en çok okunan modern hicivcilerinden bkocamandı.
Efraim Kişon, 23 Ağustos 1924 tarihinde Macaristan‘ın Budapeşte kentinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak Ferenc Hoffman ismiyle doğmuştur. Resim ve heykel öğrenimi gören Efraim Kişon, bir yandan da espri yazıları yazdı.
Efraim Kişon, II. Dünya Savaşı sırasında naziler tarafından muhtelif toplama kamplarına sevk edildi. İlk sevk edildiği toplama kampında mermiye dizilen on bireyin yanında olmasına karşın mermi ona isabet etmeyince kurtulmuş. Bu tecrübesini “yanılgı yaptılar, bir hicivciyi canlı bıraktılar” sözleriyle anlatır, Kïshon. Daha sonra gönderildiği kampta ise çok iyi satranç oynadığından hayatta kalabilmiş. Daha sonra Polonya‘nın güney doğusundaki Sobibor Tahrip Kampına nakledilirken kaçtı ve savaşın geri kalanında “Stanko Andras” isimli bir Slovak emekçi kisvesi altında saklanarak yaşadı. Savaştan sonra, Yahudi kimliğini saklamak için soyadını Kişon olarak değiştirip Macaristan‘a geri döndü.
1949 senesinde bu kere komünist rejimden kaçmak için ilk eşi Eva ile beraber yeni kurulan İsrail devletine göç etti. Efraim Kişon ismi sığınma operasyonlarını yapan memur tarafından verildi. Efraim Kişon, başlangıçta Hayfa yakınlarındaki “Sha’ar Ha’Aliyah” transit kampında yaşadı ve kısa bir süre sonra Kibbutz Kfar Hahoresh’e taşındı ve burada hemşire olarak çalıştı ve boş zamanlarında komşusu Joseph’in takviyesiyle İbranice bildi. Hayatı boyunca bir daha Macarca konuşmadığını yazmıştır. Efraim Kişon, göç ettiği İsrail ’de, Maariv gazetesinde espri yazarlığı yaparak kariyerine başladı. Daha sonra kendi tiyatrosunu kurup 7 de Film çekti. Bu filmlerin çoğu İsrailler için ‘klasik ’ hale geldi.
1952 senesinden itibaren İbranice yayınlanan günlük “Ma’ariv” gazetesinde “Had Gadya” isminde kumpaslı bir hiciv köşesi yazmaya başladı ve takribî 30 sene boyunca sütunu yazmaya devam etti.
Evlilikleri :
1.eşi: Eva Klamer e. 1946–1958 Boşanmış. Rafael Kishon d. 1957 isminde çocuğu vardır.
2.eşi: Sara Lipovitz e. 1959–2002 eşi can vermiş. Amir Kishon d. 1964 ve Renana Kishon d. 1968 isimlerinde çocukları vardır.
3. Eşi: Avusturyalı yazar Lisa Witasek e. 2003–2005
Efraim Kişon ’un 37 dile çevrilen eserlerinden birçoğu muhtelif zamanlarda Türkçeye de çevrilmiştir. Senaryosunu yazıp rejisörlüğünü yaptığı Sallah Shabati filmi 1964 senesinde, The Policeman filmi ise 1972 senesinde En İyi Yabancı Film dalında Oscar mükâfatına aday gösterildi, ancak mükâfatı kazanamadı.
Efraim Kişon, Avrupa’da, özellikle de en çok satan kitaplarını yayınladığı ve sadık bir hayran kitlesine sahip olduğu Almanya‘da çok popüler bir espri kitabı yazarıydı.
1960’ların başında sinemaya başlayan Efraim Kişon, komedi / hiciv cinsinde beş uzun metrajlı film senaryosu yazdı, idaredi ve üretimciliğini yaptı.
Efraim Kişon, özellikle İsrail ’e müteveccih keskin hicivleriyle namlıydı. Bu surattan, dünyada çok sevilmesine rağmen ülkesinde fazla hayranı yoktu. İnceden inceye kendi ulusunun yanlışlarıyla da dalgasını geçmeyi pek severdi.
1981 senesinde İsrail‘de takdir edilmediğini hissettikten sonra İsviçre‘nin kırsal kantonu Appenzell’de ikinci bir ev kurdu, ancak sadık bir Siyonist olarak kaldı.
Efraim Kişon ’un “Bir Tavsiye Mektubu” isimli komedi oyunu 1981 senesinde Enis Fosforoğlu tiyatrosunda “İsmail Nasıl Büyüdü” ismiyle oynadığında yoğun bir alaka görmüştü.
Efraim Kişon, William Shakespeare ’nin Romeo ile Jüliet isimli oyununu yine açıklayarak ‘Tarla Kuşuydu Jüliet ’ ismi ile yazdı. Ülkemizde de pek çok kere sahnelenen bu “Tarla Kuşuydu Jüliet” isimli oyunda Romeo ile Juliet’i evlendirmiş ve aradan, yirmi sene geçtikten sonraki halleriyle karşımıza çıkarmıştı.
2003 senesinde İsrail‘in en saygın mükâfatı olan ‘İsrail Hayat Boyu Başarı Mükâfatı verildi.
Efraim Kişon, 29 Ocak 2005 tarihinde Appenzell, İsviçre ’de evinde duş yaparken kalp krizi geçirerek 81 yaşına can vermiştir. Cesedi uçakla İsrail‘e götürüldü ve Tel Aviv‘deki Trumpeldor Mezarlığı’na gömüldü.
Kitaplarından bazıları :
1960 – Look Back Mrs. Lot
1962 – Noah’s Ark, Tourist Class
1965 – The Seasick Whale
1967 – So Sorry We Won Altı Gün Savaşı ve sonrası hakkında
1969 – Woe to the Victors Altı Gün Savaşı ve sonrası hakkında
1953 – Shemo Holekh Lefanav İbranice
1959 – Ma’acronym İbranice
Türkçeye çevrilen kitapları :
1977 – Tavuk Kümesinde Tilki
1969 – Adanmış Topraklar Üstünde
1973 – Katilini Seveceksin
1976 – Başbakanı Kim Öptü?
1977 – Savunmayı Bırak Saldırmaya Bak
1985 – Herkese Bir Bomba
1987 – Kadın Usu
1987 – Kahkahaya Vergi Yok
1990 – Can Boğazdan Kazanç
1990 – Ne Şeker Şeyler
1991 – … Bir Nefes Sıhhat Gibi
1991 – İnsanoğlu Nankördür
1994 – Vergi Mükelleflerine Benden Selam
1998 – Gülecek Bir Şey Göremiyorum
1998 – Sevgili Palavracım
2000 – …Peki Öğleden Sonra Ne Yapacağız?
Tiyatro Oyunları :
– Bir Tavsiye Mektubu
– Tarla Kuşuydu Juliet
– Nikah Kağıdı
– Karımla Evleniyorum
– Evlilik Curcunası
