Galen Biyografisi
Galen, Antik Roma‘nın en ehemmiyetli hekimlerindendir. Deneysel fizyolojinin kurucusu ve Roma dünyasının ilk spor hekimi olarak kabul edilmiş ve Hekimlerin İmparatoru, Şeyhû ’s Seyadile gibi unvanlarla anılmıştır.
Galen, Milattan sonra Eylül 129 tarihinde günümüzde İzmir şehrine bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde heyeti antik kent Pergamon ’da doğmuştur. Bütün ismi Claudius Galenus ’dur. Babası matematikçi, mimar, astronom, feylesof Aelius Nicon ’dur. İlk eğitimini babasından aldı. Kendisine geometrik ve aritmetik derslerini veren babası Nikon, onu anlam ve tıp alanlarında da eğitim görmesi için yönlendirdi. Babasına birgün rüyasında sağlık tanrısı Asklepios ’un oğlunun tıp okumasına izin vermesini söyledikten sonra tıp eğitimi aldı. Galen kısa süre sonra 146 senesinde tıp eğitimine Pergamon‘da bulunan Asklepios‘un büyük tapınağında başladı.
Galen, Pergamon ’daki sağlık merkezi Asklepion ’da 4 sene eğitim gördükten ve babasının 149 senesinde vefatından sonra 150 senesinde tıp bilgisini ilerletmek için seyahat etmeye başladı. Evvel Smirni günümüzde İzmir ’ya gitti. Orada ünlü hekim Pelops ve düşünür Albinus ’tan ders aldı. Burada Göğüs ve Akciğerin Hareketi Üzerine eserini yazdı. Anatomiyi ünlü Heraclianus ’tan bildi; hayvanlar üzerinde çalışmalar yaptı. Bunun yanı sıra birçok dil bilerek eserler yazmaya başladı. Daha sonra Korint ’e Yunanistan, Mora giderek Pelops ’un hocası ve Quintus ’un öğrencisi Numisianus ’tan ders alır. İskenderiye ’ye giderek orada Eski Mısır Tıbbı ’nın bütün inceliklerini bilir. İskenderiye ’de Stratonicus ve Aeschrion ’dan ders aldı. Aristocu Midilli Adası ’nda Aristo mektebi ve felsefecilerle tanıştı. M.S. 157 ’de Bergama ’ya döndüğünde artık tecrübeli bir hekim, maharetli bir inceleyici ve balakalı bir anatomist olarak bilinir.
Galen, Pergamon kentinde prestijli bir görev olan gladyatörlerin başhekimliğine atandı. 157-161 arasında sürdürdüğü bu görev sırasında gladyatörler ile seyircilerin beden yapısını karşılaştırarak sürekli beden hareketlerinin sağlıklı yaşam için gerekli olduğu sonucuna vardı. Burada feylesof Boethus ’un teşvikiyle Anatomik Yöntem ve İnsan Bedeninin Bvefatlarının Çalışması eserlerini yazdı. Bilinçli beden hareketleri ile fizyoloji ve rehabilitasyon ilişkisini kuran ilk tıp hekimi olarak bugünkü spor hekimliğine liderlik ettiği savunulur. Ancak, bugünkü Hindistan‘da ortaya çıkıp büyüyen Yoga ve bugünkü Çin‘de ortaya çıkıp büyüyen Daoyin beden hareketleri, tıbbı sağıltım emelli olarak Galen’den asırlar evvelsinde zati uygulanmaktaydı.
161 senesinde Roma ’ya giden Galen, 166-169 arasındaki üç senelik yarıyılda Pergamon ’a dönmüş, bu yarıyıl dışında yaşamının tamamını Roma ’da geçirmiştir.
Antik Roma‘nın en ehemmiyetli hekimlerinden olan Galen, deneysel fizyolojinin kurucusu ve Roma dünyasının ilk spor hekimi olarak kabul edilmiş ve Hekimlerin İmparatoru, Şeyhû ’s Seyadile hekimlerin babası gibi unvanlarla anılmıştır.
Galen Roma ’da rehabilitasyon ettiği düşünür Eudemos ’un aracılığı ile başkentin ileri gelenleri ile tanıştı. Millet sarih dersleri ile tanındı ve sarayın dikkatini çekti. 169 senesinde doğu seferi sırasında rahatsızlanan imparator Marcus Aurelius ’u peynir diyeti ile iyileştirince imparator kendisine “Romalıların imparatoru Aurelius ’tan hekimlerin imparatoru Galenus ’a” yazılı bir madalyon hediye etti.
Roma imparatoru Marcus Aurelius ve daha sonraki imparatorlar Commodus ile Septimius Severus onun hastası oldu.
Galen ’in tıbbi görüşleri “Galenizm” olarak adlandırılır ve asırlar boyunca tıpta etkisini sürdürmüştür. Tıbbın yanı sıra farmakoloji alanında da yeni kuramlar geliştirmiştir. Eczacılığın babası sayılır ve günümüzde eczacının belli bir yönteme göre hazırladığı karışım ilaçlara Galenik denir.
Galen‘in islam tıb dünyası üzerinde büyük etkisi olduğu bilinmektedir. Mevlana C. Rumi “Ey bizim kibir ve azametimizin ilâcı, ey bizim Eflatun‘umuz. Ey bizim Calinus’umuz.” Mesnevi 24. beyit diye söz etmiştir.
Hipokrat‘ın tıp bilimine tamamıyla hâkim olan Galen, bu bilim dalını orijinal prensiplere göre yine tertip etmiştir. Galen namını özellikle araştırma metoduyla kazandı. Galen’e göre incelemeler hastalıkların araştırılıp iyileştirilmesinin esasını oluşturur.
Anatomi çalışmalarını basit yapılı hayvanlar üzerinde yapmıştır. Berberi şebeği üzerinde yaptığı analizler onu insan anatomisi üzerinde çalışmaya yöneltti. Kas ve kemikleri detaylı araştırdı. Kafa sinirlerinin yedi çiftini ve kalp kapakçıklarını tanımladı. Toplardamar ve arter arasındaki farkları saptadı. O devirde arterin hava taşıdığı düşünülüyordu. Arterin hava değil, kan taşıdığını ortaya koydu. Tüm bunlara rağmen kanın bedende gezdiğini fark edemedi. İnsan sağlığının ve hastalığının dört beden sıvısı kan, safra, kara safra, balgam arasındaki balansa bağlı olduğuna inanıyordu.
Birçok teorisi çağdaş fizyoloji bşehrimi tarafından suçlanmış olmasına karşın, Galen ’in bazı analizleri çok Doğrudur. Misalin, diyaframın solunum kası olarak görev yaptığını, btümörün ve nazofarenksin üst yutak görevlerinden bkocamanın solunan havayı ısıtmak ve partiküllerden arınmak olduğunu söylemiştir.
Rehabilitasyon çalışmalarının yanı sıra anatomi, fizyoloji, farmakoloji bilimleri ve ayrıca felsefe ile ilgilenip bu alanlarla alakalı olarak eserler yazıp dersler vermiştir. 191 senesinde Roma‘da çıkan yangında Aristo Aristotales gibi feylesoflarında da bulunduğu çoğu bireye ait kitaplarla birlikte Galen ’in pek çok eseri de yanmıştır.
Hiç evlenmeyen Galen, Roma, İtalya ’da 216 senesinde 87 yaşına can vermiştir.
15.yüzyılda İsviçreli hekim, kimyacı Paracelsus ’un Basel ’de, İbn-i Sina ’nın, El-Kânûn Fi ’t-Tıb ’ıyla beraber Galen ’in kitaplarını yakmasına, anatomist, hekim Andreas Vesalius ’un insan bedenini incelerken Galen ’in kusurlarını görmesine, cerrahi ve çağdaş adli patolojinin babalarından Ambreise Pare ’nin yaraları kaynar yağ yerine basit pansumanla iyileştirmesine kadar Galen hekimlerin rehberi olur.
Galen, Hipokrat gibi hastalıkların natürel sebepleri olduğuna inanmıştır. Galen ’e göre, Doğru bir tanı rehabilitasyona müteveccih ilk adımdır ve tüm hastalıklar sıvı teoriyi ile açıklanabilir. Besinler, iç ısı ile kalpte yakılır ve sıvılar üretilir. Isınan besinler safra yapımını artırırken, soğuk besinler balgam yapımını artırır. Böylece safra çoğalışı “sıcak hastalık”, balgam çoğalışı ise “soğuk hastalık” gelişimine yol açar.
Galen ’e göre hastalığın vaziyeti nabız ve idrar muayenesi ile kestirilebilir ki bu Hipokrat ’ın tersine bir düşüncedir. Rehabilitasyon konusunda Galen, Hipokrat ’tan parçalar; onun gibi hasar verme ilkesini uygulamak yerine şipşak harekete geçmeyi önerir. Kan alma hacamat, hemen hemen her tıbbi sorun için önerdiği bir rehabilitasyon yöntemidir. Roma, Galen ’den evvel böyle bir şey bilmezdi. Galen birçok cerrahi uygulamayı da beraberinde getirmişti; katarakt cerrahisi ya da abse açma gibi. Cerrahi uygulamaları çok başarılıydı. Lavman, kupa sürükleme, açlık perhizlerini de bol bol önerirdi. Bu rehabilitasyonlar, tüm Orta Çağ ve Rönesans boyunca uygulandığı gibi tesirleri günümüzde de sürmektedir.
Söylentiye göre Galen ’in çaresiz olduğunu düşündüğü için Asklepios‘un kurduğu Asklepion ’a Helenistik yarıyılın ve Roma İmparatorluğu ’nun en ehemmiyetli sağlık merkezi kabul etmediği hasta, iki yılanın zehirlerini kustukları tastan içerek intihar etmek ister, ama tersine şifa bulur. Bunun üzerine Galen, yılan figürünü Asklepion ’un simgesi olarak bülten eder. Tarihçiler ise yılan-şifa ilişkisinin bundan çok eskiki çağlarda ortaya çıktığını söylemektedirler. Asaya sarılı yılan figürü, Antik çağa ait birçok eserde görülür, Eski Mısır ’da da yılan, tıp biliminin simgesi olarak kullanılmıştır.
Galen‘in ismi doğduğu şehir Bergama‘da muhtelif faalliklerle yaşatılmaktadır. Galenos ismini taşıyan bir sokak bulunmaktadır. Galen’in heykeltıraş Ekin Erman tarafından yapılan hoş bir heykeli kentin Cumhuriyet Alanında yer almaktadır.
Ayrıca 2013 senesinden beri asıllaştırılan Galenos Cup Türkiye Basketbol Ligi, profesyonel basketbol ekiplerini her sene Bergama’da bir araya getiren ehemmiyetli bir organizasyon yapılmaktadır. Profesyonel sporcular, Türkiye Basketbol Ligi evvelsi son hazırlık maçlarını Bergama Belediyesi Kapalı Spor Salonu’nda Galenos Cup’ta asıllaştırmaktadırlar.
