Gaspare Fossati Biyografisi
1847 ’de I. Abdülmecit tarafından Ayasofya Sırçaii ’nin onarımı ile görevlendirildi.
Tanzimat devrinde geldiği İstanbul ’da yirmi sene yaşamış ve başta Ayasofya ’nın onarımı olmak üzere çok rakamda mimari proje Doğruleştirmiş İtalyan mimardır.
Gaspare Fossati, 7 Ekim 1809 tarihinde İsviçre ’nin İtalyanca konuşulan Ticino Tessin kantonunda ufak kasaba olan Morcote ’de doğmuştur. Bütün ismi Gaspare Trajano Fossati ’dir. 16. asırda Venedik ’e göç etmiş bir mimar, sanatçı ve edebiyatçı sülalesinden gelmektedirler. Kardeşi Giuseppe Fossati d.1822 de mimardır. İki mimar, “Fossati Kardeşler” olarak anılır. Virgilio Fossati adındaki ufak kardeşi de mühendis olmuştur. Ailesinde pek çok mimar ve ressam vardır. Aydınlanma çağı Venedik ’inde mimar ve gravürcü olan büyük dedesi Giorgio Domenico ünlü bir “Mimari Tarihi” yayınlamıştı. Dedesi Carlo Giuseppe mimar ve filozof idi. İlk ve orta öğrenimini babasının müteahhitlik yaptığı Venedik ’te bitirdi; mimarlık eğitimini ise 1822-1827 arasında Milano Brera Akademisi‘nde bitirdi. Mezuniyet sonrasında 1833 senesine kadar Roma ve Rönesans devri yapılarını inceledi; İtalya ’da capua, pesto, ercolano ve pompei kazıları gibi çeşitli kazılara katıldı.
Gaspare Fossati, 24 yaşında iken 1833 senesinde Rusya ’ya giderek Neo-Rönesans üslubundaki binaların çok beğenildiği bu ülkede çalışan İtalyan sanatçılar arasına katıldı. Rusya’da kaldığı dört sene boyunca kont, baron ve prensler için tasarımlar hazırladı. 1836 senesinde Petersburg ’da saray mimarı unvanını aldı.
Gaspare Fossati, İstanbul ’a gönderilmeden evvel 1837 senesinde Rusya‘da çalışan ünlü İtalyan mimar Luigi Rusça‘nın d 1762–ö.1822 torunu ve mimar Francesco ’nun kızı Giuseppina ile evlendi.
1837 senesinde İstanbul, Beyoğlu yangınında kül olan İstanbul Rus elçiliği binasının yerine büyük ve gösterişli bir bina inşa etmek üzere Rus çarı I. Nikolay tarafından İstanbul ’a gönderilince, 20 Mayıs 1837 tarihinde İstanbul ’a geldi. 7 Temmuz 1838 tarihinde inşaatı başlayan binanın açılışını 1845 senesinde Doğruleştirdi; inşaatın bütün detayları ile tamamen bitmesi 1849 senesini buldu. Batı üslubundaki büyük kâgir bina bugün de Rusya‘nın İstanbul Başkonsolosluğu olarak kullanılan bina, gerek Osmanlı ileri gelenleri, gerekse İstanbul ’daki yabancı devlet temsilcileri ve Levantenler arasında ilgi uyandırdı. Mimar, elçilik binasının inşaatı sürerken İstanbul ’da başka yapılar için siparişler aldı.
Aldığı siparişlerde kendisine destekçi olmak üzere getirttiği kardeşi Giusseppe Fossati ve geniş bir ekip ile birlikte elliyi aşkın yeni ve büyük yapı projesini Doğruleştirdi. Osmanlı yöneticileri, Gaspare Fossati ’ye ilk olarak sınama kastıyla 1841-1843 ’te “Bab-ı Seraskeri Hastanesi” yapı daha sonra kışla ve tutukevi olarak kullanıldı; “Bekirağa Bölüğü” olarak tanındı; günümüzde İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak kullanılıyor ve Eminönü ’nde “Limon İskelesi Karakolu”’nu sipariş etti. Bu yapılardaki başarısı neticeyi, 1844 senesinde Babıali ’de Talep Odası düzenlemesi, 1845 ’de ilk Darülfünun binası üretimi uzun seneler süren bina, bitirildikten sonra Darülfünun binası olarak değil, evvel Osmanlı Meclis-i Mebusan binası, ardından Evkaf Gözaltıi, daha sonra Adliye Gözaltıi binası olarak kullanıldı; 1930 ’larda yandı; 1846-1848 ’de Osmanlı ’nın ilk çağdaş arşiv binası olan Hazine-i Belge binası 2008 senesine kadar Devlet Arşivi olarak kullanılmaya devam etmiş, sonra “Araştırma, Arşiv, Belgeleme ve Okuma Salonu” haline getirilmiştir. ve Sultanahmet ’te “Mekteb-i Sanayi” binalarını inşa etmekle görevlendirildi.
1847 ’de I. Abdülmecit tarafından Ayasofya Sırçaii ’nin onarımı ile görevlendirildi. Hayatı boyunca en önemli uygulaması olarak lafını ettiği bu onarım sırasında hazırladığı resimlerden 25 ’ini I. Abdülmecit ’in desteği ile büyük miktarlarda bir albüm halinde Londra ’da yayımladı. Ayasofya onarımı sırasında hünkar girişi cephe düzenlemesi, hünkar mahfili, Kasr-ı Hümayun ve Ayasofya Muvakkithanesi gibi ilaveler yaptı. Onarım çalιşması bittikten sonra padişahın bu vakanın hatırasına bastırdığı madalyalarını Gaspare ve Giuseppe, 13 Temmuz 1849 ’da tertip edilen büyük merasimde, Doğrudan padişahın elinden aldı.
Fossati Kardeşler Türkçe de öğrendiler, ancak resmi temaslarda genellikle günün iletişim dili olan Fransızcayı kullanıyorlardı.
7 Ocak 1858 tarihinde veziriazam Koca Mustafa Reşid Paşa can verince Bayezid Külliyesi ’nin haziresi köşesine ona bir türbe yaptı.
Gaspare Fossati ve kardeşi Giuseppe Fossati Osmanlı Devleti ’nden aldıkları siparişlerden başka 1841-1843 arasında Galata ’daki San Pietro Kilisesi ’ni; günümüzde Beyoğlu ’ndaki İtalya Başkonsolosu’nun ikametgâhı olarak kullanılan “Venedik Sarayı”nın 1853 ’te onarımını ve 1854 ’te Beyoğlu ’ndaki Hollanda Elçilik binası inşaatını Doğruleştirdi. aynı sene 1854 ’de İstanbul İspanya elçiliği ve 1856 ’da İran elçiliği için projeler hazırladı.
İtalyan tiyatro mimarisini iyi bilen Gaspare Fossati İstanbul ’da üç de tiyatro projesi hazırladı. Bunlardan 1846 ’a Galatasaray ’da Doğruleştirdiği Naum Tiyatrosu, 1870 yangınına dek işlevini sürdürdü.
Ayrıca yaptığı konut projeleri arasında Koca Mustafa Reşid Paşa, Keçecizade Fuad Paşa gibi Osmanlı yöneticileri ve İstanbul ’un tanınmış Levantenleri için yaptıkları yapılar vardır. 1847 senesinde Koca Mustafa Reşid Paşa için yaptığı saray bugün Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi olarak kullanılmaktadır.
Gaspare Fossati 1858 senesinde memleketine Morcote ’ye döndü. Bir sene sonra da 1859 ’da kardeşi Giuseppe Fossati döndü. 1862 senesinde Milano ’ya yerleştiler. İtalya, Milano ’da Duomo Alanı düzenlemesi, Galleria Vittorio Emanuelle II, Palazzo Marino gibi uygulamalarda jüri üyeliği yaptı. 1863 ’te Sarayburnu sahil sarayının yanması haberi üzerine Sultan Abdülaziz ’e mektup yazarak aynı yerde yeni bir saray yapmayı teklif etti.
1869 senesinde Fossatiler ailecek İtalya yurttaşlığına geçtilerse de doğum yerleri olan İsviçre ’nin Morcote kasabası ile her zaman ilişki içinde oldular. Morcote’de, Lugano Gölü kıyısında inşa ettikleri evlerini Türk stilinde düzenlediler.
Gaspare Fossati, 5 Eylül 1883 tarihinde Morcote, İsviçre ’de 74 yaşına can vermiştir. Vefatından sonra kardeşi Guisseppe onun için Morcote ’de bir kabir planladı. Türbe biçimindeki bu kabre hem Gaspare hem de Guiseppe ve eşi defnedilmiştir.
