Giulio Mongeri Biyografisi
Levanten kökenli Türk yurttaşı mimar Giulio Mongeri, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı ’nın önemli temsilcilerindendir. Giulio Mongeri ’nin başta İstanbul olmak üzere Ankara ve Bursa‘da 1900 ile 1930 ’lu seneler arası inşa edilmiş projeleri bulunmaktadır.
Giulio Mongeri, 1 Ağustos 1873 tarihinde İtalyan kökenli Luigi Mongeri d.1818-ö.1882 ve İngiliz kökenli Tecla Taylor ’ın en minik çocuğu olarak İstanbul ’da doğmuştur. Ailesinin kökleri Tanzimat Fermanı ’nın ardından ve Avusturya ’nın İtalya ’yı işgali sonrası 1848 senesinde Milano ’dan İstanbul ’a gelerek kentteki Levanten İtalyan topluluğuna katıldı. Felsefe ve tıp eğitimi alan babası Luigi Mongeri, evvelleri Girit ’te bulunmuş, daha sonra İstanbul ’da kolera salgını ortaya çıkınca İstanbul ’a gelmiş ve salgının yayılmaması için çalışmış, karantina uygulamalarında bulunmuştur. İstanbul ’daki salgının yayılımını gösteren bir harita hazırlamıştır. Sultan I. Abdülmecit ’in padişahlığı yarıyılinde 1839-1861 1857 ’de Süleymaniye Darüşşifası ’na hekim olarak ceddilmiş, 1860 ’da hastanenin başhekimi olmuştur. Sultan Abdülaziz yarıyılinde 1861-1876, padişahın isteği ile 1873 senesinde Toptaşı Darüşşifası ’nın başına getirilmiştir.
Giulio Mongeri 9 yaşında iken babası can verince annesi ve kızkardeşi Mary ile birlikte Milano ’ya gitmiş ve amcaları Giuseppe ve Michele ’nin yanında büyümüştür. Giulio Mongeri, Milano ’da Il Parini mektebine başlamış, amcası Giuseppe ’nin de öğretmenlik yaptığı Brera Hoş Sanatlar Akademisi ’nde 1 Nisan 1892 ’de mimarlık eğitimine başladı.
Giulio Mongeri, mimarlık eğitimini Milano ’da Brera Akademisi ’nde yaptı ve 28 Ekim 1896 tarihinde mezun olduktan sonra İstanbul ’a döndü. Ağabeyi Federico Mongeri ’nin Büyükada ’daki evine davetli oldu. Burada İtalyan Hayır Derneği eski başkanı Napoleone Capodaini ’nin kızı Caterina Ketty 1877-1900 ile tanışmış ve evlenmeye karar vermişlerdir. Ancak Brera ’daki dostlarıyla birlikte Genova limanında hububat silosu inşaatında görevli olduğu için proje bideriye kadar Genova ’da kalmıştır. Proje bitirildikten sonra 1898 senesinde İstanbul ’a dönmüş ve Caterina Capodaini ile evlenmiştir. Eşi Caterina, evlendikten kısa bir müddet sonra ilk çocukları Guido ’nun 1900 senesinde doğumunda hayatını kaybetmiştir.
Giulio Mongeri, daha sonra can veren eşi Caterina Capodaini ’nin kız kardeşi Cristina 1879-1917 ile evlenmiş, bu evlilikten Ketty 1904, Alda 1909, Giulio 1910, Elena 1912 ve Giovanna 1913 isimli çocukları olmuştur. Eşi Cristina 1917 senesinde tifo nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Giulio Mongeri, daha sonra Tecla Radeglia ile bir evlilik yapmış, bu evlilikten de Margherita 1922 isminde bir kızları olmuştur.
Ailenin hâlâ İstanbul ’da yaşayan bireyleri vardır.
Giulio Mongeri, 19. asır sonunda başlayıp 20. asır ortalarına uzanan iş hayatı, Osmanlı İmparatorluğu ’nun çalkantılı siyasi civarında geçti. Resim sanatına da hakimiyetiyle yarıyıli için belge niteliği taşıyan resimler çekti.
İstanbul İtalyan topluluğunda tanınan bir kişi olan Giulio Mongeri, 1903 senesinde Società Operaia Italiana di Costantinopoli ’ye İstanbul İtalyan İşçi Takviyeleşme Derneği aza olmuş ve 1934 senesine kadar üyeliği devam etmiştir. Derneğin aktif bir üyesi olan Mongeri Derneğin resmi yayın uzvu olan Rassegna Italiana ’da mimarlık üzerine yazılar yazmış ve Derginin danışma heyetinde misyon almıştır. Ayrıca İstanbul ’da etkinlik gösteren derneklerden biri olan Dante Alighieri Derneği ’nin Yönetim Heyeti ’na seçilmiştir. İstanbul ’da İtalyan dernekleri tarafından tertip edilen çeşitli dayanak etkinliklerine ve kutlamalara katılmıştır.
Giulio Mongeri, İstanbul ’da 1903 tarihli Hoş Sanatlar sergisine 5 proje ile katılarak ilk defa ismini duyurmuştur. 5 proje ile sergiye katılan Mongeri’nin projeleri şunlardır: Kilise Projesi Lombard usül mimarisi, Bir Konak Rönesans İtalyan, Bir Bina Yunan usül mimarisi, Han Projesi Arkası-Nouveau, Konak Projesi Arkası-Nouveau Bu projelerin hepsi çok beğenilmiştir. Sergideki projelerden biri olan kilise projesi Beyoğlu’nda inşa edilen Saint Antoine Kilisesi 1906-1912 ile hayata geçecektir.
Mongeri, 1907 senesinde İtalyan Büyükelçiliği mimarı olarak ceddilmiş ve Milano Hoş Sanatlar Akademisi ’nin muhabir üyesi seçilmiştir. 1911 senesinde Osmanlı Bankası resmi mimarı olmuştur.
Sanayi-i Nefise Mektebi müdürü Osman Hamdi Bey ’in çağrısıyla 25 Aralık 1909 tarihinde mimarlık şubesinde öğretmen olarak başladığı Sanayi-i Nefise Mektebi ’ndeki misyonini Osmanlı İmparatorluğu ile İtalya Kraliyeti arasında hakikatleşen Trablusgarp Savaşı suratından Ekim 1911 ’de bırakıp 16 Nisan 1913 tarihinde yeniden başlaması, ardından 11 Ağustos 1915 ’te I. Dünya Savaşı nedeniyle ayrılıp 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi‘nin ardından tekerrür İstanbul‘a ve akademideki misyonine dönmüştür.
1930’a değin Cumhuriyet’in ilk kuşak mimarlarının yetişmesine katkıda bulundu. Mimarlık civarında etkin olacak olan Sedat Hakkı Eldem, Arif Hikmet Koyunoğlu, Şevki Balmumcu, Macit Rüştü Kural, Hüsnü Tümer gibi geleceğin mimarlarını yetiştirerek bir sonraki kuşağın mimarlık anlayışında da etkili olmuştur.
Bu arada Mimar Kemaleddin Bey, Vedat Tek ve Arif Hikmet Koyunoğlu ile birlikte Ankara‘da Birinci Ulusal Mimarlık Akımına uygun yapılar Doğruleştirdi.
Giulio Mongeri ’nin başta İstanbul olmak üzere Ankara ve Bursa‘da 1900 ile 1930 ’lu seneler arası inşa edilmiş projeleri bulunmaktadır. Osmanlı mimarisi, Selçuklu mimarisi, İslam mimarisi ve Bizans Mimarisi ile özellikle ilgilenen mimar, bu yöndeki yönelimini Birinci Ulusal Mimarlık Akımı ile özdeşleştirilen birçok yapı ile göstermiştir.
Milano Brera Akademisinden almış olduğu eğitim sonrasında özellikle çalışmalarını Türkiye ’de ve özellikle de İstanbul ve Ankara ’da sürdürmüş olan Giulio Mongeri ’nin Türkiyede ki başlıca yapıtlari arasında San Antuan Kilisesi, Karaköy Palas, Maçka Palas, Taksim Meydanındaki Atatürk Heykelinin kaidesi, Ankara Ziraat Bankası, Osmanlı Bankası ve İş Bankası merkez binaları, Bursa ’da Çelik Palas Oteli sayılabilir.
Giulio Mongeri ’nin İstanbul ’daki ilk önemli tasarımı 1 Ocak 1906 ’da Edoardo de Nari ile ortak olarak planladığı Beyoğlu İstiklal Caddesi üzerinde yer alan Saint Antoine Kilisesi ve Apartmanları projesidir.
İkinci Dünya Savaşı‘nın çıkmasıyla birlikte eşi Tecla ve kızı Alda ’yı da yanına alarak 1941 senesinde İtalya‘ya Venedik ’te yaşayan kızı Giovanna ’nın yanına gitti. Giulio Mongeri’nin kızı Elena Elagöz ve ailesi İstanbul‘da kaldı. Giulio Mongeri, İtalya‘ya döndükten 10 yıl sonra kızını ve torunlarını ziyaret için İstanbul‘a döndü. İstanbul‘da iki ay kaldıktan sonra İtalya‘ya dönen Mongeri, kısa bir müddet sonra ölüm etti.
Giulio Mongeri, 30 Kasım 1951 tarihinde İtalya, Venedik ’de 78 yaşına can vermiştir. Giulio Mongeri, amcası Giuseppe tarafından yaptırılan ve Milano ’da bulunan Cimitero Monumen tale ’deki Abide Kabirlik aile abide kabirliğine defnedilmiştir.
1920 senesinde İstanbul Karaköy’de bulunan Karaköy Palas binasını inşa etti. Giulio Mongeri‘nin önemli yapıtlarinden biri olan bina, günümüzde Halkbank’ın Karaköy Şubesi olarak faaliyet göstermekte
1922 senesinde yapılan Maçka Palas binası İstanbul Nişantaşı’nda bulunuyor. Ankara Ulus’ta yer alan Osmanlı Bankası binası 1926 senesinde inşa edildi. Mimarisiyle dikkat sürükleyen bina yarıyılinde üç surat bin TL’ye mülk oldu. 1926 senesinde Osmanlı Bankası için yapılan bina daha sonra Garanti Bankası’na geçti.
Taksim Cumhuriyet Abideyi‘nı İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica yapmıştır. Ali Hadi Bara ve Sabiha Bengütaş‘ın desteğiyle abide 1928’de bitirilmiştir. Abidenin kaide ve etraf düzenlemesini ise Giulio Mongeri yapmıştır.
Ziraat Bankası Genel Müdürlük Binası Giulio Mongeri‘nin Ankara Ulus’ta ki bir diğer yapıti ise Ziraat Bankası binasıdır. Giulio Mongeri tarafından planlanan bina 1925-1929 seneleri arasında bitirilmiştir. Bina günümüzde Ziraat Bankası Müzesi olarak hizmet vermektedir.
İlk ulusal mimarlık yarıyılinin karakteristik yapılarından olan banka binasının imaline 1926 ’da başlanmış ve 1929 tarihinde bitirilerek yarıyılin Başvekili İsmet İnönü tarafından açılmıştır.
Türkiye İş Bankası Genel Müdürlük Ankara Ulus’ta bulunan Türkiye İş Bankası Genel Müdürlüğü binası da Mongeri’nin yapıtidir. 1929’da inşa edilen yapıda Selçuklu ve Osmanlı mimarisinin yanı gizeme Fransız stili de kullanılmıştır.
Bursa‘da bulunan Çelik Palas Otel, Mustafa Kemal ATATÜRK‘ün isteği üzerine inşa edildi. Mongeri, otel inşaatı öncesinde en hoş yeri bulabilmek için aylarca Bursa‘da yaşamış, Bina mimar Hüsnü Tümer tarafından 1935 senesinde bitirilmiş. Bina 2009 senesinde ise restore edildi.
Yapıtlarinden Bazıları :
1912 – Aziz Antuan Katolik Kilisesi, Beyoğlu, İstanbul
1920 – Karaköy Palas, Karaköy, İstanbul
1924 – Maçka Palas, Nişantaşı, İstanbul
1925 – Bozlu Holding Binası, Şişli, İstanbul
1926 – Osmanlı Bankası Binası, Ulus, Ankara
1928 – Osmanlı Bankası Binası, Konak, İzmir
1928 – İnhisarlar Tekel Başmüdürlük Binası, Ulus, Ankara
1928 – Taksim Cumhuriyet Abideyi ’nın kaidesi, Taksim Alanı, İstanbul
1929 – Ziraat Bankası Genel Müdürlük Binası, Ulus, Ankara
1929 – Türkiye İş Bankası Genel Müdürlük Binası, Ulus, Ankara
1932 – Çelik Palas, Bursa
İtalyan Elçiliği Binası bitirilemedi İstanbul, bugün Maçka Akif Tunçel Teknik ve Endüstri İş Lisesi
