5 Mart tarihinde yaşanan doğumlar, vefatlar ve ehemmiyetli vakalar, “Tarihte bugün ne oldu?” başlığı ile vatandaşlar tarafından büyük bir merakla inceleniyor. Peki, tarihte bugün ne oldu 5 Mart? 5 Mart’ta ne oldu? Kim doğdu, kim can verdi? Detaylar haberimizde…
1584 – Karlstad, İsveç’te kent konumuna alındı.
1821 – James Monroe, ABD Başkanlığı görevine ikinci kere getirildi.
1836 – Samuel Colt, ilk 34 kalibre altıpatlar revolver tabancanın seri imaline başladı.
1890 – Meksika’daki kırsal hayatı dile getiren serüven romanlarıyla ünlü yazar, B. Traven doğdu. Kimliğini açıklamayı yalanlayan ve Doğru ismi asla bilinemeyen Traven’in kimliği hakkında kesin olarak bilinen tek şey, romanlarının çoğunun Almanca olarak yazıldığı ve ilk baskılarının Almanya’da yapıldığıydı.
1912 – İtalyan Ordusu, hava balonlarını askeri emellerle kullanan ilk ordu oldu. İtalyanlar bu hava vasıtalarını, Türk korunma hatlarının gerisine keşif yapmak emeliyle gönderdiler.
1917 – Woodrow Wilson, ABD Başkanlığı görevine ikinci kere getirildi.
1918 – Bolşevikler, Rusya’nın başkentini Petrograd’tan Moskova’ya taşıdılar.
1920 – Türkiye Yeşilay Toplumu kuruldu.
1923 – Şile ’de Rum Değirmenlik Semti ’nde çıkan yangında, çoğu terk edilmiş takribî 550 Rum, 200 Müslüman hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı. Toplam 1500 şahıs yangın dolayısıyla evsiz kaldı.
1924 – İstanbul’da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Yasayı gereğince medreselere el koydu.
1924 – Şevket Vërlaci, Arnavutluk Başbakanı oldu.
1931 – Daniel Salamanca Urey, Bolivya Devlet Başkanlığı görevine getirildi.
1933 – Almanya’da 5 Mart’ta yapılan genel tercihlerde, Nasyonal Sosyalist Alman Emekçi Partisi, %43.9 rey alarak çoğunluk sağladı ve kesin olarak iktidara geldi.
1933 – Büyük Buhran: ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, bütün bankaları kapattı ve finansal harekâtları durdurdu.
1942 – Mektep bahçelerine patates, yerelması ve fasulye gibi sebzeler dikilmeye başlandı.
1946 – II. Dünya Savaşı’nda ortaya çıkan ve Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerini simgeleyen Demirperde kavramı; ilk kere İngiltere Başbakanı Winston Churchill’in bir konuşmasında kullanıldı.
1950 – Eskişehir’de su baskın faciayı: 50 bin şahıs sarihte kaldı, 2500 ev devrildi ve 6 şahıs boğuldu. Felaketzedelere Marshall Planı’ndan dayanak geldi.
1951 – Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nden parçalayan Muhsin Ertuğrul, özel bir tiyatro kurmaya karar verdiğini açıkladı. İstanbul Beyoğlu’nda, Atlas Sineması’nın üst katında yer alması tasarlanan yeni tiyatronun ismi “Minik Sahne” olacak.
1952 – 74 Ticani’nin mahkemesine Ankara 1. Ağır Ceza Duruşması’nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1954 senesinde mahkûm olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi.
1953 – 1929’dan beri SSCB liderliğini elinde tutan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Biltihapçı Sekreteri Josef Stalin can verdi; bir gün sonra yerine Malenkov geçti. Hakikat ismi Yosif Vissariyonoviç Çugaşvili olan Stalin, Pravda’daki yazılarında ve Parti içinde, Rusça “çelik adam” anlamına gelen “Stalin” mahlasını kullanmaya başladı. Lakabı ise, Gürcü dilinde “Çivi” anlamına gelen “Koba”dır.
1956 – ABD’de Yüksek Duruşma, öteki duruşmaların mekteplerdeki ırk ayrımcılığını menetmesini onayladı.
1966 – İngiliz Hava Yolları’na British Airways ait Boeing 707 tipi bir yolcu uçağı, Fuji dağına düştü: 124 şahıs can verdi.
1969 – Yemin dergisi’nde yayımlanan “İşgal Toprağı, Kurt Köpeği” başlıklı yazısından dolayı suçlanan Yaşar Kemal beraat etti.
1969 – Balıkesir’de Akbaşlak Köyü Muhtarı, “aminli düğün anayasayı” hazırladı ve mevlit okutmayan damatlara ceza kesileceğini açıkladı.
1971 – İstanbul’da Akbank’ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 şahıs tarafını ceddildi, soygun maznunlarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya, Bebek’te yakalandı.
1971 – Kırıkhan’da Türkiye Emekçi Partisi abonelerine hamle tertip edildi; 3 şahıs can verdi, 23 şahıs da yaralandı. İlçede caddeye çıkma yasağı başlatıldı.
1971 – Ankara’da Amerikalı 4 asker, THKO teşkilatı üyelerince kaçırıldı. Bir duyum üzerine Polisin üniversiteye tertip ettiği baskında çatışma çıktı; Erdal Şener isimli talebe can verdi, yaralananlar da oldu. Kaçırılan askerler 8 Mart’ta serbest bırakıldı.
1971 – Falih Rıfkı Atay, Deniz Dolaşmış ve dostları hakkında yazdı: “Her zaman bir aşiretten cihangirane bir devlet çıkaramayız ya. Ama ilhamımıza hudut yoktur: Bu kez de banka soyguncusu eşkıyatan bir kahraman çıkardık. Solların dilinde, daha önceki Çakırcalı gibi destan kahramanı olmuştur. Ama Çakırcalı sonunda bacaklarından baş alt asılmıştır. Kanlı eşkıyaların el üstünde yakalandığını da görecekmişiz! Yazık üniversiteler için tükettiğimiz on milyonlarca liraya! Eşkıya yetiştirmek için üniversite kurmaya ne gereksinim var? Onları dağ da yetiştirir!”
1972 – Ağustos 1971’de Sultanahmet’te esrar satarken tutulan ve 6 sene mapusa mahkûm edilen 14 yaşındaki İngiliz çocuk, Türkiye ile İngiltere arasında mesele oldu. İngiliz basını, “Zalim Türkler” diye manşetler attı. Bunun üzerine Başbakan Nihat Erim, programında olmasına karşın, ABD’ye giderken Londra’ya uğramadı.
1974 – Yom Kippur Savaşı: İsrail askerleri Süveyş Kanalı’nın batı yakasından çekildiler.
1978 – İstanbul İstinye’de yapılan 23. Balkan Kros Şampiyonası’nda; Mehmet Yurdadön 12 bin metre, Sadık Salman 8 bin metre müsabakasında biltihapçı oldular.
1979 – Uzay sondası Voyager 1, Jüpiter’in 172000 mil yakınından geçti.
1980 – Türkiye’de 12 Eylül 1980 Darbesi’ne Giden Süreç 1979- 12 Eylül 1980: Banka cedden 3 soyguncu, 2 eri öldürdü.
1981 – İstanbul Sıkıyönetim Duruşması, yasa dışı teşkilat kurmak ve komünizm propagandası yapmak kabahatinden, 7 Türkiye Emekçi Partisi idareyicisini tutukladı.
1982 – Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in eşi Sekine Evren, Ankara’da defnedildi. Merasime büyük bir kalabalık katıldı. Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit, Evren’e başsağlığı diledi.
1984 – İstanbul Sıkıyönetim Askeri Duruşması, Papa’ya suikast tertip etmek kabahatinden Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi.
1986 – Yüce Divan tarafından iki sene mapusa mahkûm edilen, daha önceki Devlet Bakanı İsmail Özdağlar’ın milletvekilliği, TBMM Genel Kurulu’nda düşürüldü.
1991 – Irak, Körfez Savaşı tutsaklarını serbest bıraktı.
1993 – Savaş uçaklarının bombaladığı Muş’un Kızılsu Vadisi’ndeki kamptan kaçmak isteyen 60 PKK militanı, patlamaların şiddetiyle kopan çığın altında kalarak can verdi.
1999 – Çankırı Valisi Ayhan Çevik, bombalı hamlede ağır yaralandı; koruma polisi ve iki lise talebesinin de can verdiği hamleyi, yasa dışı TİKKO teşkilatı üstlendi.
2000 – İnternet aracılığıyla beynelmilel nam yapan Mahir Çağrı, Forbes Dergisi’nin en ünlü 100 bireyi arasına girdi.
2001 – Mekke’de Hac’da çıkan izdihamda, 35 hacı adayı can verdi.
2007 – Türkiye’de Vatanseverler Partisi, İçişleri Bakanlığı’na kuruluş arzuhali vererek resmen kuruldu.
2023 – Türkiye ile Rusya arasında devlet başkanları seviyesinde İdlib görüşmesi reelleşti.
Doğumlar
etken, oyuncu ve senarist
1970 – Emre Kınay, Türk oyuncu
1970 – John Frusciante, Amerikalı müzisyen ve Red Hot Chili Peppers azası
1973 – Nelly Arcan, Kanadalı romancı intihar ö. 2009
1973 – Nicole Pratt, Avustralyalı tenisçi
1974 – Eva Mendes, Amerikalı oyuncu
1974 – Matt Lucas, İngiliz komedyen
1975 – Jolene Blalock, Amerikalı oyuncu
1977 – Taismary Agüero, Küba asıllı İtalyan voleybolcu
1979 – Çiğdem Aysu, Türk aktris
1983 – Édgar Dueñas, Meksikalı futbolcudur
1984 – Aarthi Agarwal, Amerikalı aktris ö. 2015
1984 – Guillaume Hoarau, Fransız futbolcudur
1985 – David Marshal, İskoç millî futbolcudur
1985 – Kenichi Matsuyama, Japon aktördür
1986 – Adem Kılıççı, Türk boksör
1986 – Julie Henderson, Amerikalı model
1988 – Jovana Brakočević, Sırp millî voleybolcu
1988 – Liassine Cadamuro, Cezayirli millî futbolcudur
1988 – İsmail Keleş, Türk atıcı
1989 – Sterling Knight, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1990 – Danny Drinkwater, İngiliz futbolcudur
1990 – İlham Tanui Özbilen, Türk atlet
1990 – Mason Plumlee, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1991 – Ramiro Funes Mori, Arjantinli millî futbolcudur
1993 – El-Hadji Ba, Fransız futbolcudur
1993 – Fred, Brezilyalı millî futbolcudur
1993 – Harry Maguire, İngiliz millî futbolcudur
1996 – Franco Acosta, Uruguaylı futbolcu
1996 – Taylor Hill, Amerikalı oyuncu ve manken
1996 – Emmanuel Mudiay, Kongo’lu profesyonel basketbolcudur
1998 – Merih Demiral, Türk futbolcu
Vefatlar
. 1915
1984 – William Powell, Amerikalı oyuncu d. 1892
1988 – Alberto Olmedo, Arjantinli komedyen d. 1933
1990 – Edmund Conen, Alman futbolcu d. 1914
1991 – Kazım Taşkent, Türk politikacı, bürokrat ve Yapı ve Kredi Bankası’nın kurucusu d. 1895
1995 – Vivian Stanshall, İngiliz müzisyen, oyuncu ve yazar Bonzo Dog Band azası d. 1943
1996 – Whit Bissell, Amerikalı oyuncu d. 1909
1997 – Samm Sinclair Baker, Amerikalı yazar d. 1909
1999 – Richard Kiley, Amerikalı oyuncu d. 1922
2000 – İzzet Baysal, Türk mimar ve sanayici d. 1907
2000 – Lolo Ferrari, Fransız oyuncu d. 1962
2001 – Necmi Rıza Ayça, Türk karikatürist d. 1914
2004 – Walt Gorney, Amerikalı oyuncu d. 1912
2006 – Richard Kuklinski, Amerikalı seri katil d. 1935
2010 – Peter Woodcock, Kanadalı seri katil d. 1939
2010 – Richard Stapley, İngiliz oyuncu ve yazar d. 1923
2013 – Paul Bearer, Amerikalı profesyonel güreş menajeri d. 1954
2013 – Hugo Chávez, Venezuela Devlet Başkanı d. 1954
2016 – Mithat Danışan, Türk bas gitarcı d. 1949
2016 – Hasan et-Turabi, Sudanlı İslami lider ve politikacı d. 1932
2016 – Raymond Samuel Tomlinson, Amsterdam, New York doğumlu bilgisayar programcısı ve “‘@'” işaretini adreslerde ilk kullanan şahıs d. 1941
2016 – James Douglas, Amerikalı sinema oyuncusu d. 1929
2017 – Jay Lynch, Amerikalı çizer ve animatör d. 1945
2018 – Tomas Aguon Camacho, Kuzey Mariana Adaları vatandaşı Katolik piskopos d. 1933
2018 – Hayden White, Amerikalı tarihçi d. 1928
2019 – Chu Shijian, Çinli iş insanı ve teşebbüsçü d. 1928
2019 – Moris Farhi, İngiliz yazar d. 1935
2019 – Jacques Loussier, Fransız besteci ve piyanist d. 1934
2023 – Katcho Achadjian, Ermeni-Amerikalı iş insanı ve politikacı d. 1951
2023 – Solomon Berewa, Sierra Leoneli politikacı d. 1938
2023 – Stanislav Bogdanoviç, Ukraynalı satranç oyuncusu d. 1993
2023 – Hüseyin Şeyhülislam, İranlı politikacı, aktivist ve diplomat d. 1952
2023 – Sasa Klaas, Botsvanalı şarkıcı, söz yazarı, sanatçı ve sunucu d. 1993
2023 – Stig Malm, İsveçli sendikacı İsveç Metal İş Sendikası ve politikacı d. 1942
2023 – Suna Tanaltay, Türk eğitmen, yazar ve televizyoncu
2023 – Lynda Baron, İngiliz aktris, komedyen ve şarkıcı d. 1939
2023 – Luz Fernandez, Filipinli aktris ve televizyon sunucusu d. 1935
2023 – Antonio Martino, İtalyan akademisyen, ekonomist ve politikacı d. 1942
2023 – Gladys Moisés, Arjantinli kadın politikacı ve bürokrat d. 1961
