Gabriela Mistreal Biyografisi
Latin Amerikan edebiyatının tanınmış yazarlarındandır. 1945 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘ne layık görüldü.
Gabriela Mistreal, 7 Nisan 1889 tarihinde Vicuña, Şili ’de İspanyol, Bask ve yerli karışımı bir ailede köy hocasının kızı olarak doğmuştur. Doğru ismi Lucila de María del Perpetuo Socorro Godoy Alcayaga ’dır. Bir hoca olan babası Godoy Villanueva ile 1892 yılında konutu terk ettikten sonra yalnızca birkaç kez görüşebildi. Annesi Doña Petronila tarafından koyu Katolik bir aile civarında büyütüldü. 1909 yılında kiliseden uzaklaşmaya başladı.
Genç yaşta ilk şiirlerini muhtelif yerel gazete ve mecmualarda yayımladı. “Sonetos de la Muerte” Vefat Soneleri isimli şiiri ile 1914‘te bir milli edebiyat yarışmasında ödül aldı ve ülke çapında tanındı. Şiirlerini çok beğendiği şairler Gabriele d’Annunzio ve Frédéric Mistral‘ın isimlerinden oluşturduğu ‘Gabriela Mistral‘ ismiyla yayımladı, edebiyat dünyasında bu isimle tanındı.
12 yaşında eğitim hayatını sonlandırdı. Kendi kendini yetiştirdi. On beş yaşından itibaren hoca olarak Şili‘nin muhtelif bölgelerinde görev yaptı. İlk şiirlerinin yerel gazetelerde görünmesi de bu yıllara rastlar. Henüz 17 yaşındayken tanıştığı bir demiryolu çalışanına tutku ile bağlandığı; sevgilisinin üç yıl sonra bilave edilmedik bir anda gelen intiharından sonra şiire tutunduğu söylenir. 1918 yılında sert abuhava şartları olan Punta Arenas ’ta göreve başlar. Ozan Nobel Edebiyat ödülü kazandığı ünlü “Desolación” Efkâr, 1922 isimli yapıtını burada kaleme alır.
1914 yılında Sonetos de la Muerte Vefat Soneleri isimli şiiriyle Şili‘de Juegos Floral Ödülü’nü kazandı. 1945 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazanan ilk Latin Amerikalı edebiyatçı oldu.
1920 yılında Temuco ve 1921 yılında başkent Santiago ’da muhtelif mekteplerde çalıştıktan sonra, 1926 ’da Birleşmiş Milletler ’de Şili Temsilcisi oldu. 1932 ’de Napoli, 1933 yılında ise Madrid ve Lizbon ’da konsolosluk görevlerinde bulundu.
1922 yılında Meksika hükümetinden gelen bir daveti kabul ederek bu ülkeye göç etti ve müddet giden eğitim reformu çalışmalarına katıldı.
1923 yılında yayınladığı Lecturas para Mujeres Kadınlar için Konuşmalar ile Meksika Devrimi ’nin fikirsel alt yapısını destek ver; Kuzey ve Güney Amerika ’daki kadınlara bu yapıtla seslendi. Mistral, Şili ’de doğup büyümüştü; İspanyolca yazıyor ve Latin Amerika kültüründen besleniyordu. Ama ülkesiyle ilişkileri her zaman yolunda gitmedi. Duygusal kopuşlar, Şili ’de iktidara gelen dikta rejimleriyle gerilimli zamanlar yaşadı.
Ülkesinde, yalnızca üniversite öğrenimi görmüş hocaların mekteplerde görev yapabileceğine dair yasanın kabul edilmesi üzerine 1925 yılında emekli olmak zorunda kaldı.
Yıllar sonra ülkesi ile alakalı düşüncelerini anlattığı bir yazıda “Kızlarını eğittiğim ve makûs kıyafetlerim ve makûs taranmış saçlarım yüzünden beni hor gören bir cemiyetten izole biçimde yaşadım” diyecekti. Bu yüzden hayatının son 34 yılını ülkesinden uzakta geçirdi. Latin Amerika ’yı, Avrupa ’yı ve ABD ’yi gezdi. Hayatını yazarak ve ders anlatarak kazandı.
1923 yılında Şili hükümeti “Milletin Hocayı” unvanını verdi. Şili ve Meksika’da kırsal yörelerdeki eğitim tertip etmelerinde aktif rol üstlendi; üniversite öğretim üyeliğine kadar yükseldi; eğitimcilik, kültür bakanlığı, danışmanlık ve diplomatlık yaptı. 1926 yılında Birleşmiş Milletler‘ de Şili’yi temsil etti ve Fransa‘ya yerleşti. Gazetecilikle ve Latin Amerika ülkeleri ve ABD’de dersler vererek uyumunu sağladı. Özellikle Karayipler, Uruguay, Brezilya ve Arjantin‘e sık sık seyahat etti. 1929 yılında annesini vefatından sonra ülkesi ile bağını kaybetti. 1932 yılında Napoli, 1933 yılında ise Madrid ve Lizbon‘da ülkesinin kültür ateşesi olarak görev yaptı. Birçok üniversite tarafından onursal hekime unvanı verildi.
1925, 1938 ve 1954 yıllarında kısa ziyaretler yapmak üzere Şili‘ye dönen Mistral, Pablo Neruda‘ya yapılan haksızlıklara tepki göstermesi nedeniyle Gabriel González Videla hükümetinin şimşeklerini çekti. Bunun üzerine El Mercurio ve El Diario Ilustrado gazeteleri artık onun yapıtlarını basmayacaklarını bildirdi. Emekli ücretinin kesilmesi ile uyum kasvetine düşen sanatçı, ömrünün geri kalanını ülkesinden uzakta geçirdi.
Gabriela Mistreal, Latin Amerika ’yı, Avrupa ’yı ve ABD ’yi gezerek eğitim alanında çalışmalar yapmıştır.
Gabriela Mistral ’in ikinci büyük yapıtı Tala Yıkım 1938 yılında, Buenos Aires ’te, arkadaşlarının yardımıyla yayımlandı. Mistral bu kitabın kazançlarını İspanya İç Savaşı ’nda hasar gören çocuklara bağışlamıştır.
Mistral ’ın yaşamını alt üst eden öbür bir üzücü olay, evlat edindiği yeğeni Juan Miguel ’in vefatıydü. 17 yaşındaki gencin intihar ettiği söylendi ama Mistral ’e göre, yaşıt zorbalığından kaynaklı bir cinayet söz konusuydu. 1945 ’te kazandığı Nobel edebiyat ödülü bile unutturamadı bu vefatın acısını…
1922’de New York‘ta basılan ilk yapıtı Desolación”‘dan sonra “Ternura” Şefkat, 1924 ve “Tala” Yıkım, 1938 Buenos Aires‘te, “Poesías completas” Tüm Şiirleri, 1958 İspanya‘da yayımlanmıştır. Ülkesi Şili‘de yalnızca “Lagar” Şıra teknesi, 1954 isimli yapıtı bhakikatti. Şiirlerinde doğa, aşk, anne sevgisi mevzularının yanı gizeme haksızlığa uğramış Güney Amerika yerlilerini, İspanya İç Savaşı sırasında yuvalarını yitirmiş Basklı çocukları, makûs şartlarda çalışmak zorunda bırakılmış Şilili maden emekçilerini mevzu edindi.
Hiç evlenmedi. Hiç çocuğu olmadı.
Gabriela Mistreal, 10 Ocak 1957 tarihinde Hempstead, New York, ABD ’de pankreas kanserinden 68 yaşına can vermiştir. Cenazesi Şili‘ye sevk edildi. Vefatı nedeniyle devlet başkanı Ibañez tarafından Şili‘de yas bülten edildi
24 Eylül 2009 tarihinde Şili hükümeti tarafında üzerinde Gabriela Mistreal ’ın resmi bulunan 5000 pesos bedelinde kağıt para tedavüle sunulmuştur.
Gabriela Mistreal parası
Ödülleri :
1914 – Şili, Juegos Floral Ödülü
1945 – Nobel Edebiyat Ödülü
1951 – National Prize for Literature Milli Edebiyat Ödülü
Kitapları :
1914 – Sonetos de la muerte Vefat Soneleri
1922 – Desolación Efkâr
1923 – Lecturas para mujeres Kadınlar için Konuşmalar
1924 – Ternura Şefkat
1934 – Nubes blancas y breve descripción de Chile
1938 – Tala Yıkım
1941 – Antología
1954 – Lagar Şıra teknesi
1957 – Recados contando a Chile
1958 – Poesías completas Tüm Şiirleri
1967 – Poema de Chile Şili Şiirleri
Umutsuzluk
Sis koyu ve baki, zira unutmalıyım
denizin tuzlu dalgalarının beni fırlattığı yeri.
Vardığım ülkenin ilkbaharı yok:
yalnızca beni bir anne olarak saklayan uzun gecesi.
Uluyor yel konutumun etrafında ve hıçkırıyor.
Bir sırça gibi kırıyor çığlığımı.
Ve beyaz ovaların baki ufukları boyunca
görüyorum şaşaalı ve acılı günbatımının vefatını.
Kimi çağırabilir ki buraya düşmüş kadın,
yalnızca ölüler O’ndan daha çok yol gidebilirse?
Kendileriyle hoşlandıklarının kolları arasından
suskun ve katı bir denizin yükselişini yalnızca ölüler görür.
Limanda beyaz yelkenleri parıldayan gemiler
geliyorlar kimselerin bilmediği ülkelerden;
sarih-gözlü tayfaları bilmiyorlar nehirlerimi
ve geliyorlar denizlerimin ışığını görmemiş solgun meyvalarla.
Ve boğazıma bir düğüm gibi takılan sualin
yanından geçişini gördüm onların, yitip gittiğini, yenildiğini:
yabancı lisânlar konuşuyorlardı, yaşlı annemin
altın ülkelerde türkü söylediği canlı dili değil.
Toz gibiydi kabre düşen kar,
bir vefatlı gibi görüyorum sisin büyüyüşünü,
ve çıldırmamak için saymıyorum her bir saniyeyi,
zira uzun gece yeni başladı daha.
Görüyorum yenik ovaları ve topluyorum efkârlarını,
zira yitik manzaraları görmeye geldim.
Kardır gördüğüm yüz pencerelerimden;
her zaman düşsün o beyaz ışık göklerden!
Her zaman üstüme kar, Tanrı’nın büyük bakışı gibi
Her daim beyaz portakal-çiçek konutumun üstüne;
Her zaman, mukadderatın hiç yorulmaması ya da yok olmaması gibi
düşer gökten beni örtmek için, vahim ve muhteşem.
